Sindrom antifosfolipidnih protutijela je autoimuni poremećaj u kojem pacijenti imaju autoprotutijela na fosfolipid-vežuće proteine. Može dovesti do venske ili arterijske tromboze. Patofiziološki mehanizam nastanka nije poznat. Dijagnoza se postavlja laboratorijskim testiranjem krvi. Antikoagulantna terapija se koristi u prevenciji i liječenju.
(Vidi također Pregled trombotskih poremećaja.)
Sindrom antifosfolipidnih protutijela (SAP) je autoimuni poremećaj karakteriziran trombozom i (u trudnoći) smrti fetusa uzrokovan različitim protutijelima protiv jednog ili više fosfolipid-vežućih proteina (npr. beta2-glikoprotein I, protrombin, aneksin A5).
Aneksin A5 može se vezati za sastavne dijelove fospfolipidne membrane kako bi spriječio da stanična membrana započne aktivaciju koagulacije. Ako autoprotutijela zamijene aneksin A5, prokoagulantne površine endotelnih stanica mogu postati izložene i potaknutI nastanak arterijsku i vensku trombozu.
Točan mehanizam tromboze u pacijenata s autoprotutijelima na fosfolipid-vežući beta2-glikoprotein I je nepoznat.
Rezultati testova zgrušavanja in vitro mogu biti paradoksalno produženi jer ta protutijela ometaju svrstavanje i aktiviranje koagulacije na fosfolipidnim česticama koje se dodaju plazmi zbog pokretanja reakcija. Lupus antikoagulant je autoprotutijelo koje se veže na komplekse fosfolipid-vežućih proteina. Inicijalno je prepoznat u pacijenata sa sistemskim eritemskim lupusom (SLE), ali danas ti pacijenti čine manjinu ljudi s pozitivnim autoprotutijelima.
Mogu se razviti i drugi simptomi venske ili arterijske tromboze. Pacijenti s autoprotutijelima na fosfolipid- vežuči protrombin mogu imati nisku razinu cirkulirajućeg protrombina dovoljnu da povisi rizik od krvarenja. Neki pacijenti mogu imati trombocitopeniju.
Sindrom katastrofalnih antifosfolipidnih protutijela
U malom broju bolesnika s antifosfolipidnim sindromom javljaju se diseminirane tromboze u malim krvnim žilama koje opskrbljuju mnogobrojne organe, često uzrokujući neurološke poremećaje. Ovaj se sindrom naziva katastrofalnim APS (CAPS) i može se zamijeniti s diseminiranom intravaskularnom koagulacijom (DIC), heparin induciranom trombocitopenijom (HIT) i trombotičnom mikroangiopatijom (TMA). Liječenje uključuje visoke doze kortikosteroida, antikoagulansa, plazmaferezu, a ponekad rituksimab ili ekulizumab.
Dijagnoza
APTV testiranje se obavlja u bolesnika predviđenih za invazivni postupak ili u onih s neobjašnjivim krvarenjem ili poremećajem zgrušavanja. Sumnja na lupus antikoagulant se postavlja ako je APTV produžen i ne normalizira se odmah nakon što se miješa s normalnom plazmom u omjeru 1:1, a normalizira se nakon dodatka veće količine fosfolipida.
Antifosfolipidna protutijela u plazmi pacijenta direktno se mjere imunoanalizom IgG i IgM protutijela koja se vežu za komplekse fosfolipid/beta2-glikoproteina I na mikrotitarskim pločama.
Liječenje
U preventivne i terapijske svrhe daju se heparin, varfarin (osim u trudnica) i aspirin.
Za navedeni poremećaj, moguća je, ali još uvijek nije potvrđena mogućnost primjene DOAK-a (direktni oralni antikoagulantni lijekovi) koji inhibiraju ili trombin (dabigatran) ili faktor Xa (npr, rivaroksaban, apiksaban) umjesto primjene heparina ili varfarina.