Pneumocystis jirovecii je čest uzrok pneumonije kod imunodeficijentnih bolesnika, osobito u zaraženih HIV-om i u onih koji primaju sistemske kortikosteroide. Simptomi su vrućica, dispneja i suhi kašalj. Dijagnoza zahtjeva dokazivanje uzročnika u uzorku sputuma dobivenog induciranjem kašlja ili bronhoskopski. Liječi se antibioticima, obično trimetoprim/sulfametoksazolom ili dapson/trimetoprimom, klindamicin/primakvinom, atovakvonom ili pentamidinom. Bolesnici čiji je Pao₂< 9,3 kPa (70 mm Hg) dobivaju sistemske kortikosteroide. Prognoza je uglavnom dobra ukoliko se pravovremeno započne s terapijom.

(Vidi također Pregled pneumonija i Pneumonija kod imunokompromitiranih bolesnika.)

P. jirovecii je sveprisutni mikroorganizam koji se prenosi zrakom kao aerosol i kod imunokompetentnih osoba ne izaziva bolest. Međutim, neki su pacijenti u riziku od razvoja pneumonije koju uzrokuje P. jirovecii:

• bolesnici inficirani HIV-om u kojih je broj CD4+ T limfocita < 200/μL

• primatelji transplantiranog organa

• bolesnici s malignim hemopatijama

• bolesnici koji primaju kortikosteroide

Većina bolesnika ima vrućicu, dispneju, te suh, neproduktivan kašalj koji se razvija subakutno i traje tjednima (infekcija HIV-om) ili nastaje akutno i traje nekoliko dana (drugi uzroci koji suprimiraju stanični imunitet). Dispneja je česta.

Hipoksemija može biti izražena čak i kad na rendgenskoj snimci pluća nema infiltrata; ovaj nalaz može biti važan za postavljanje dijagnoze. Kad je nalaz pulsne oksimetrije abnormalan, često se radi plinska analiza aterijske krvi (ABS = acido-bazni status) kako bi se utvrdila težina hipoksemije (uključujući povećanje alveolarno-arterijskog gradijenta kisika).

Ako se učine, testovi plućne funkcije pokazuju snižen difuzijski kapacitet (iako se DLco kao dijagnostički test rijetko radi).

Patohistološki nalaz s dokazanim uzročnikom (mikroorganizmom) potvrđuje dijagnozu. Patohistološki preparati se boje metenamin srebrom, po Giemsa, Wright–Giemsa, modificiranim Grocott, Weigert–Gramu ili se koriste monoklonska antitijela. Dijagnoza zahtjeva patohistološki prikaz trofozoita ili cista u uzorku induciranog sputuma, bronholavata ili materijala uzetog transbronhalnom biopsijom. Senzitivnost se kreće od 30 do 80% za inducirani sputum a > 95% za bronhoalveolarni lavat.

• trimetoprim/sulfametoksazol

• kortikosteroidi ako je Pao₂< 9,3 kPa (70 mm Hg)

Liječi se trimetoprim–sulfametoksazolom (TMX–SMX) 4 do 5 mg/kg IV ili PO 3×/dan, 14 do 21 dan. Liječenje treba započeti odmah, prije nego što se dijagnoza potvrdi jer ciste P. jirovecii u plućima perzistiraju tjednima. Nuspojave terapije, česte u oboljelih od AIDS–a, su osip po koži, neutropenija, hepatitis i vrućica.

Alternativni terapijski protokoli, koji se također daju 21 dan, jesu:

• pentamidin 4 mg/kg IV 1×/dan

• atovakvon 750 mg per os 2×/dan

• trimetoprim 5 mg/kg per os 4×/dan plus dapson 100 mg per os 1×/dan

• klindamicin 300 do 900 mg IV svakih 6 do 8 sati plus primakin baza 15 do 30 mg/dan per os

Glavno ograničenje za primjenu pentamidina je visoka učestalost toksičnih nuspojava, kao što su akutna renalna insuficijenija, hipotenzija i hipoglikemija.

Dodatna terapija kortikosteroidima je indicirana za bolesnike s Pao₂< 9,3 kPa. Preporučuje se prednizon 40 mg per os 2×/dan (ili njegov ekvivalent) prvih 5 dana, zatim 40 mg per os 1×/dan idućih 5 dana (ili 20 mg 2×/dan), a onda 20 mg per os 1×/dan do kraja terapije.

• Uzmite u obzir pneumoniju koju uzrokuje P. jirovecii kod imunosuprimiranih bolesnika, čak i ako imaju blage respiratorne simptome, pa čak i ako je rendgenski snimak pluća normalan.

• Izvršite patohistološki pregled sputuma dobivenog induciranim kašljem ili bronhoskopski.

• Liječite bolesnike trimetoprim/sulfametoksazolom, dodajući kortikosteroid ako je Pao₂< 9,3 kPa (70 mm Hg).