Pneumocystis jirovecii čest je uzročnik pneumonije kod imunodeficijentnih bolesnika, osobito kod zaraženih virusom humane imunodeficijencije (HIV) i kod onih koji primaju sistemske kortikosteroide. Simptomi su vrućica, dispneja i suhi kašalj. Dijagnoza zahtjeva dokazivanje uzročnika u uzorku sputuma dobivenog induciranjem kašlja ili bronhoskopski. Liječi se antibioticima, obično trimetoprim/sulfametoksazolom ili dapson/trimetoprimom, klindamicin/primakvinom, atovakvonom ili pentamidinom. Bolesnici čiji je PaO2 < 9,3 kPa (70 mm Hg) dobivaju sistemske kortikosteroide. Prognoza je uglavnom dobra ukoliko se pravovremeno započne s terapijom.

(Vidi također Pregled pneumonija i Pneumonije kod imunokompromitiranih bolesnika.)

P. jirovecii je sveprisutni mikroorganizam koji se prenosi zrakom u obliku aerosola i kod imunokompetentnih osoba ne izaziva bolest. Međutim, neki su pacijenti u opasnosti od razvoja pneumonije koju uzrokuje P. jirovecii:

• bolesnici inficirani HIV-om čiji je broj CD4+ T-stanica < 200/microL

• primatelji transplantiranog organa

• bolesnici s malignim hemopatijama

• bolesnici koji uzimaju kortikosteroide ili druge imunosupresive

Većina bolesnika ima vrućicu, dispneju i suhi, neproduktivni kašalj koji se razvija subakutno i traje tjednima (infekcija HIV-om) ili nastaje akutno i traje nekoliko dana (drugi uzroci koji suprimiraju stanični imunitet). Dispneja je česta.

Hipoksemija može biti izražena čak i kada na rendgenskoj snimci pluća nema infiltrata; ovaj nalaz može biti važan za postavljanje dijagnoze. Kada je nalaz pulsne oksimetrije abnormalan, često se radi plinska analiza aterijske krvi (ABS = acido-bazni status) kako bi se utvrdila težina hipoksemije (uključujući povećanje alveolarno-arterijskog gradijenta kisika).

Ako su urađeni, testovi za određivanje plućne funkcije pokazuju smanjen difuzijski kapacitet (iako se testovi za određivanje plućne funkcije rijetko koriste kao dijagnostička pretraga za pneumoniju koju uzrokuje Pneumocystis jirovecii).

Testovi za određivanje beta-D glukana u serumu su nespecifični, ali mogu podržati dijagnozu.

Patohistološki dokazanPneumocystis jirovecii potreban je za potvrdu dijagnoze. Patohistološki preparati se boje metenamin srebrom, po Giemsi, Wright–Giemsi, modificiranim Grocottom, Weigert–Gramu ili se koriste monoklonska antitijela. Dijagnostičku uspješnost može poboljšati detekcija temeljena na lančanoj reakciji polimeraze (PCR). Uzorci sputuma obično se dobivaju induciranjem kašlja ili bronhoskopski. Senzitivnost se kreće od 30 do 80% za inducirani sputum i > 95% za bronhoskopiju s bronhoalveolarnom lavažom.

Rendgenska snimka prsnog koša bolesnika inficiranog HIV-om s pneumonijom koju uzrokuje Pneumocystis otkriva karakteristične bilateralne, difuzne, granularne sjene.

Uz dopuštenje izdavača. Huang L, Piliero P. In Bone's Atlas of Pulmonary and Critical Care Medicine. Urednik J Crapo. Philadelphia, Current Medicine, 2005.

• trimetoprim/sulfametoksazol

• kortikosteroidi ako je PaO2 < 9,3 kPa (70 mm Hg)

Liječi se trimetoprim–sulfametoksazolom (TMX–SMX) 15 do 20 mg/kg IV ili PO 3×/dan kroz 14 do 21 dan. Liječenje treba započeti odmah, prije nego što se dijagnoza potvrdi jer ciste P. jirovecii u plućima perzistiraju tjednima. Nuspojave terapije, česte kod oboljelih od sindroma stečene imunodeficijencije (AIDS), su osip po koži, neutropenija, hepatitis i vrućica.

Alternativni terapijski režimi, koji se također daju 21 dan, jesu:

• pentamidin 4 mg/kg IV 1×/dan

• atovakvon 750 mg per os 2×/dan

• trimetoprim 5 mg/kg per os 3×/dan plus dapson 100 mg per os 1×/dan

• klindamicin 900 mg IV svakih 8 sati, 600 mg IV svakih 6 sati, 600 mg oralno 3 puta dnevno ili 450 mg oralno 4 puta dnevno, plus baza primakin 30 mg oralno jednom dnevno

Glavno ograničenje za primjenu pentamidina je visoka učestalost toksičnih nuspojava, kao što su akutna renalna insuficijenija, hipotenzija i hipoglikemija.

Dodatna terapija kortikosteroidima je indicirana za bolesnike s PaO2 < 9,3 kPa (70 mm Hg). Preporučuje se prednizon 40 mg per os 2×/dan (ili njegov ekvivalent) prvih 5 dana, zatim 40 mg per os 1×/dan idućih 5 dana (ili 20 mg 2×/dan), a onda 20 mg per os 1×/dan do kraja terapije.

• Uzmite u obzir pneumoniju koju uzrokuje P. jirovecii kod imunosuprimiranih bolesnika, čak i ako imaju blage respiratorne simptome, pa čak i ako je rendgenski snimak pluća normalan.

• Izvršite patohistološki pregled sputuma dobivenog induciranim kašljem ili bronhoskopski.

• Liječite bolesnike trimetoprim/sulfametoksazolom, dodajući kortikosteroid ako je PaO2 < 9,3 kPa (70 mm Hg).