Selen (Se) je sastavni dio enzima glutation peroksidaze, koji metabolizira hidroperokside stvorene iz višenezasićenih masnih kiselina. Selen je također dio enzima koji dejodiraju hormone štitnjače. Općenito, selen djeluje kao antioksidans zajedno s vitaminom E.
Neka epidemiološka istraživanja povezuju niske razine selena s bržim razvojem malignih bolesti. Međutim, nedavne studije pokazale su da suplementi selena nisu spriječilli nastnak polipa kolona u bolesnika koji su već bili podvrgnuti polipektomiji polipa debelog crijeva(1).
Koncentracije selena u plazmi iznose od 8 do 25 μg/dl, što ovisi o unosu selena putem hrane.
Dijagnoza nedostatka selena ili toksičnosti selena obično je klinička; ponekad se mjeri količina glutation peroksidaze u krvi.
(Vidi također: Pregled nedostatka minerala i toksičnosti)
Literatura
-
1. Thompson PA, Ashbeck EL, Roe DJ, et al: Selenium supplementation for prevention of colorectal adenomas and risk of associated type 2 diabetes. J Natl Cancer Inst 108 (12), 2016. doi: 10.1093/jnci/djw152.
Nedostatak selena
Manjak selena je rijedak, čak i na Novom Zelandu i u Finskoj, gdje dnevni unos selena iznosi 30 do 50 μg, u usporedbi s dnevnim unosom od 100 do 250 μg u SAD–u ili Kanadi.
U nekim područjima Kine, gdje je prosječni unos 10 do 15 μg/dan, nedostatak selena stvara sklonost Keshanskoj bolesti, epidemijskoj virusnoj kardiomiopatiji od koje boluju ponajprije djeca i mlade žene. Ova se kardiomiopatija može spriječiti, ali ne i izliječiti primjenom natrijevog selenita u količini od 50 μg/dan peroralno.
Neki bolesnici na dugotrajnoj totalnoj parenteralnoj prehrani razvili su deficit selena koji se očitovao mišićnim bolovima i osjetljivošću, dok je isti odgovorio na terapiju nakoknadom selen-metionina.
U Sibirskom dijelu Rusije i Kine, djeca u razvoju koja imaju manjak selena mogu razviti kroničnu osteoartropatiju (Kashin–Beckova bolest).
Manjak selena može sinergizmom doprinijeti manjku joda te razvoju guše i hipotireoze.
Dijagnoza nedostataka selena se postavlja klinički ili ponekad mjerenjem aktivnosti enzima glutation peroksidaze ili količinom selena u plazmi, ali niti jedan od ovih testova nije lako dostupan.
Manjak selena liječi se nadoknadom natrijevim selenitom u dozi od 100 μg/dan peroralno.
Toksičnost selena
Selen je toksičan u velikim dozama (>900 μg/dan).
Znakovi toksičnosti selena su ispadanje kose, poremećaji noktiju, dermatitis, periferna neuropatija, mučnina, proljev, zamor, razdražljivost i dah koji ima miris na češnjak.
Toksične razine selena u plazmi nisu dobro definirane.
Liječenje toksičnosti selena uključuje smanjenje unosa selena u organizam.