Osteohondrodisplazije označavaju abnormalni rast kosti ili hrskavice, koji dovodi do nepravilnog razvoja koštanog sustava, često do patuljastog rasta s kratkim ekstremitetima. Dijagnoza se postavlja fizikalnim pregledom, rendgenskom pretragom, u nekim slučajevima i genetičkim testiranjem. Liječi se kirurškim putem.
Osnovni genetski nedostaci prisutni su kod većine osteohondrodisplazija. Mutacije uglavnom izazivaju smetnje u funkcioniranju bjelančevina uključenih u rast i razvoju vezivnog tkiva, kostiju, ili hrskavice (vidi tablicu).
Patuljasti rast predstavlja značajno smanjenje rasta (visina u odrasloj dobi oko 150 cm), često u korelaciji s nesrazmjernim rastom trupa i udova. Najčešći i najpoznatiji oblik patuljastog rasta s kratkim udovima je ahondroplazija, ali također postoje i drugi oblici koji se uvelike razlikuju po genetskoj osnovi, tijeku bolesti i prognozi bolesti(vidi tablicu). Patuljasti rast s kratkim udovima koji je smrtonosan (tantoforična displazija, uzrokovana mutacijom istog gena kao i ahondroplazija) manifestira se ozbiljnim deformacijama prsnog koša, te respiratornom insuficijencijom u novorođenčadi, što rezultira smrću.
Vrste Osteohondrodisplazije patuljastog rasta
|
Poremećaj
|
Simptomi i obilježja
|
Uobičajeni način nasljeđivanja
|
Neispravan genski proizvod
|
|
*Postoji nekoliko eponima (npr. Nievergelt, Langer).
|
|
†Postoji više istoimenih oblika (npr Jansen, Schmid, McKusick).
|
|
AD = autosomno dominantna; AR = autosomno recesivno; XL =X-vezani.
|
|
Ahondroplazija
|
Izbočeno čelo, sedlasti nos, lumbalna lordoza, iskrivljene noge
|
AD - autosomno dominantno
|
Receptor faktora rasta fibroblasta 3 (FGFR)
|
|
Hondrodisplazija punktata
|
Varijabilna ekstraskeletalna obilježja
U djetinjstvu radiološki vidljive točkaste epifize uslijed kalcifikacija
|
Vidi dolje
|
Vidi dolje
|
|
Hondrodisplazija punktata, rizomelični oblik
|
Izrazito kratki proksimalni dijelovi udova
Smrt u dojenačkoj dobi
|
AR - autosomno recesivno
|
Peroksizomalni signalni receptor tipa 2 (PTS2)
|
|
Hondrodisplazija punktata, Conradi– Hünermannov oblik
|
Blago asimetrično skraćenje udova
Dobroćudno
|
AD ili X vezano dominantno
|
Delta (8) delta (7) -sterol izomeraze emopamil-vezujući protein (EBP)
|
|
Hondroektodermalna displazija (Ellis–van Creveldov sindrom)
|
Distalni dijelovi udova skraćeni, postaksijalna polidaktilija, anatomske srčane greške
|
AR - autosomno recesivno
|
EVC, EVC2
|
|
Dijastrofična displazija
|
Izražen patuljast rast s ukočenim palcima u položaju poput autostopera te ukočenim ekvinovarusom stopala
|
AR - autosomno recesivno
|
Obitelj nosača otopljene tvari 26 (prenositelj sulfata), član 2 (SLCA)
|
|
Hipohondroplazija
|
Blaži simptomi ahondroplazije
|
AD - autosomno dominantno
|
Re ceptor faktora rasta fibroblasta 3 (FGFR3- ne kod svih pacijenta)
|
|
Mezomelična displazija
|
Pretežno, skraćenje podlaktica i goljenica
Normalan izraz lica (facijes) i kralježnica
|
AD ili AR
|
Nije definirano
|
|
Metafizna hondrodisplazija†
|
U nekim oblicima bolesti prisutna malapsorpcija, neutropenija, timolimfopenija
|
AR ili Ad
|
Paratiroidni hormon receptora (PTHR), kolagen tip X (COL10A1)
|
|
Multipla epifizna displazija
|
Blaži oblik patuljastog rasta, normalan facijes i kralježnica, u nekim slučajevima skraćeni prsti ruke; displazija kuka koja je često prvi znak bolesti.
Vrlo heterogena
|
Autosomno recesivna ili autosomno dominantna
|
Obitelj nosača otopljene tvari 26 (prenositelj sulfata), član 2 (SLC26A2; AR oblik)
|
|
Pseudoahondroplazija
|
Normalni facijes, razni stupnjevi patuljastog rasta i kifoskolioza.
Heterogena
|
Autosomno dominantna ili autosomno recesivna
|
Bjelančevina oligomernog matriksa hrskavice (COMP)
|
|
Spondiloepifizna displazija
|
Pretežno, kifoskolioza
Ponekad prisutna kratkovidnost i spljošteno lice
Heterogeno
|
AD, AR, ili X vezano
|
kolagen tipa II. (COL2A1), praćenje kompleksa čestičnih bjelančevina, podjedinica 2 (TRAPPC2, poznato i pod SEDL)
|
Dijagnoza
Karakteristične promjene vidljive na RTG snimkama dovoljne su za postavljanje dijagnoze. Kod svakog novorođenčeta sa prisutnim znacima bolesti nužno je provesti RTG snimanje cijelog tijela. RTG snimanje provodi se i kod mrtvorođene djece u svrhu preventivne prognoze.
U nekim slučajevima moguće je postavljanje prenatalne dijagnoze uz pomoć fetoskopije ili ultrazvuka (npr. kad je skraćenje ekstremiteta jako izraženo).
Standardne laboratorijske pretrage ne pomažu, ali molekularna dijagnostika je od pomoći kod hondrodisplazija sa poznatim defektima. Genetičko testiranje provodi se ukoliko dijagnozu nije moguće postaviti temeljem kliničke slike ili je poželjno provesti genetičko savjetovanje
Liječenje
Liječenje hormonom rasta u bolesnika sa ahondroplazijom ne donosi rezultate. Povećanje visine u odraslih bolesnika može se postići kirurškim produljivanjem udova. U većini slučajeva osteohondrodisplazija koje nisu smrtonosne ,operativni zahvat (npr. endoproteza kuka) može poboljšati funkciju zgloba. Hipoplazija odontoidnog procesa može stvoriti sklonost subluksaciji 1. i 2. vratnog kralješka i pritisku na kralježničnu moždinu. Prije operativnog zahvata nužno je utvrditi status odontoidnog procesa, i ukoliko je abnormalan, za vrijeme trajanja op.zahvata glavu pacijenta nužno je pažlivo podurpijeti a zbog hiperistezanja za vrijeme endotrahealne intubacije tijekom anestezije.
Budući da je za većinu tipova bolesti poznat način nasljeđivanja kao i mutacija gena, genetičko savjetovanje može biti od utjecaja. Organizacije poput "Little People of America "(www.lpaonline.org) oboljelima pružaju potrebnu pravu potporu i sredstva. Postoje slične organizacije i u drugim zemljama.
Ključne točke
-
Osteohondrodisplazije su nasljedne abnormalnosti rasta i razvoja vezivnog tkiva, kostiju, te hrskavice.
-
Postoji više tipova bolesti,koji se uvelike razlikuju genetskom podlogom kao i prognozom bolesti ali sve za posljedicu imaju patuljasti rast i nesrazmjeran rast trupa i udova.
-
Dijagnoza se temelji na kliničkoj slici i rendgenskim snimkama.
-
Liječenje hormonom rasta je uglavnom neučinkovito.
Više informacija