Nefronoftiza i autosomno dominantna tubulointersticijska bolest bubrega (ADTBB) nasljedni su poremećaji karakterizirani cistama ograničenim na bubrežnu medulu ili kortikomedularnu granicu, što u konačnici uzrokuje zatajenje bubrega.
(Vidi također Pregled cistične bolesti bubrega.)
Nefronoftiza i autosomno dominantna tubulointersticijska bolest bubrega (ADTBB) imaju mnoga zajednička obilježja zbog čega zajedno svrstavaju. Karakteriziraju ih ciste ograničene na medulu ili kortikomedularnu granicu te trijas atrofije tubula, razgradnje tubularne bazalne membrane i intersticijske fibroze. Ciste mogu ili ne moraju biti prisutne, a rezultat su dilatacije tubula. U podlozi obje bolesti su vjerojatno slični mehanizmi, koji za sada još nisu dovoljno definirani. Oba poremećaja karakterziraju:
-
Nemogućnost koncentracije urina zbog rezistencije na vazopresin (ADH) - što uzrokuje poliuriju i polidipsiju
-
Gubitak natrija koji zahtijeva nadoknadu
-
Anemija
-
Blaga proteinurija i benigni sediment urina
-
Razvoj zatajenje bubrega
Ključne razlike između nefronoftize i medularne cistične bubrežne bolesti su obrazac nasljeđivanja i dob kada nastupa kronična bolest bubrega.
Nephronoftiza
Nasljeđuje se autosomno recesivno. Nefronoftiza je odgovorna za 15% terminalnog zatajenja bubrega u djece i mladih odraslih (<20 god.). Postoje 3 tipa:
-
Infantilni, sa srednjom dobi javljanja u 1. god
-
Juvenilni, sa srednjom dobi javljanja u 13. god
-
Adolescentni, sa srednjom dobi javljanja u 19. god
Ukupno 11 genetskih mutacija pronađene u bolesnika s nefronoftizom. Mutacije NPHP1 gena su najčešće i nađene su u 30 do 60% bolesnika. Oko 10% bolesnika ima i druge manifestacije bolesti kao što su pigmentni retinitis, jetrenu fibrozu, intelektualne poteškoće i neurološke poremećaje.
Zatajenje bubrega često se razvije tijekom djetinjstva i uzrokuje zastoj u rastu i koštanu bolest. Međutim, u mnogih bolesnika ovi poremećaji se razvijaju polako tijekom godina i dobro su kompenzirani te se ne prepoznaju sve do pojave uremičkog sindroma. Ponekad se razvije hipertenzija.
Dijagnoza
Sumnja na bolest se postavlja u djece s benignim sedimentom urina i prisutnom:
-
Polidipsijom i poliurijom
-
Progresivnim smanjenje bubrežne funkcije, osobito u bolesnika bez hipertenzije
-
Ekstrarenalnim manifestacijama bolesti
-
Anemijom koja nije razmjerna stupnju zatajenja bubrega
Proteinurije obično nema. Dijagnoza se postavlja slikovnim pretragama, iako se ciste javljaju tek kasnije tijekom bolesti. UZV, CT ili MR pokazuju glatke konture bubrega koji su uredne ili smanjene veličine, gubitak kortikomedularne granice i brojne ciste na spoju korteksa i medule. Hidronefroza je obično odsutna. Genetičko testiranje je dostupno.
Liječenje
Rana faza liječenja usmjerena je na kontrolu hipertenzije, korekciju elektrolitskog i acidobaznog statusa te anemije. Djeca s usporenim rastom mogu dobro odgovoriti na davanje hormona rasta uz suplemente prehrani. U konačnici, svi bolesnici razviju zatajenje bubrega i zahtijevaju dijalizu ili transplantaciju.
Autosomno dominantna tubulointersticijska bolest bubrega (ADTBB)
Autosomno dominantna tubulointersticijska bolest bubrega (ranije poznata kao medularna cistična bubrežna bolest) spada u skupinu rijetkih genetskih poremećaja. Društvo KDIGO (Kidney Disease Improving Global Outcome) je predložilo (1) klasifikaciju ovih poremećaja na temelju uzročnih gena, od kojih su za sada četiri identificirana (vidi tablicu).
Autosomno dominantna tubulointersticijska bolest bubrega: genska klasifikacija
|
Uzročni gen
|
Prethodna terminologija
|
Karakteristike
|
|
Uromodulin (UMOD)
|
Uromodulinska bolest bubrega (UKD)
Uromodulin-povezana bolesti bubrega (UAKD)
Obiteljska juvenilna hiperuricemična nefropatija (FJHN)
Medularna cistična bolest bubrega tip 2(CKD2):
|
Rijetko se pojavljuje u djetinjstvu
Rana pojava gihta s hiperuricemijom
|
|
Mucin-1 (MUC1)
|
Mucin-1 bolest bubrega (MKD)
Medularna cistična bolest bubrega tip 1 (MCKD 1)
|
Ne javlja se u djetinjstvu
|
|
Renin (REN)
|
Obiteljska juvenilna hiperuricemična nefropatija tip 2 (FJHN2)
|
Česta prezentacija u djetinjstvu
Blaga hipotenzija
Rizik od akutne ozljede bubrega
Rizik od anemije, hiperuricemije i hiperkalemije
|
|
Nuklearni faktor 1 beta hepatocita (HNF1B)
|
Adultni dijabetes mladih tipa 5 (MODY5)
Sindrom bubrežnih cisti i dijabetesa (RCAD)
|
Učestala prezentacija u djetinjstvu
Prenatalni nalaz ultrazvuka
Abnormalnosti spolnih organa
Atrofija gušterače
Hipomagnezijemija, hipokalemija
Abnormalnosti jetrenih enzima
|
Za ove poremećaje zajedničke su sljedeće histopatološke promjene
-
Intersticijska fibroza
-
Tubularna atrofija
-
Zadebljanje tubularnih bazalnih membrana
-
Mogućnost formiranja cisti uslijed dilatacije tubula.
-
Negativan nalaz imunofluorescentnog bojanja za komplement i imunoglobuline
Autosomno dominantna tubulointersticijska bolest bubrega javlja se u dobi od 30 do 70 godina. Oko 15% ima negativnu obiteljsku anamnezu, što govori u prilog nove, sporadične mutacije. Hipertenzija je česta, ali obično blaga i ne prethodi disfunkciji bubrega. Hiperuricemija i giht su česti i mogu prethoditi značajnom pogoršanju bubrežne funkcije. Terminalno zatajenje bubrega obično se razvija u dobi od 30 do 50 godina. Na ADTBB treba posumnjati u bolesnika s benignim sedimentom urina i prisutnom:
Proteinurije nema ili je blaga. Nalazi slikovnih pretraga mogu imati mnoge sličnosti s nefronoftizom; međutim ponekad su vidljiva samo bubrežne medularne ciste. Genetsko testiranje može potvrditi dijagnozu. Biopsiju bubrega ponekad je neophodno učiniti barem u jednog člana zahvaćene obitelji.
Liječenje je slično onom za nefronoftizu. Alopurinol može pomoći u kontroli gihta.
Literatura
-
Eckardt K-U, Alper SL, Antignac C, et al:Eckardt K-U, Alper SL, Antignac C, et al. Autosomal dominant tubulointerstitial kidney disease: diagnosis, classification, and management—A KDIGO consensus report. Kidney Int 88:676-683, 2015.
Ključne točke
-
Nefronofitza i autosomno dominantna tubulointersticijska bolest bubrega uzrokuju nemogućnost koncentriranja urina (s polidipsijom i poliurijom), s gubitkom natrija, anemijom i zatajenjem bubrega.
-
Nefronoftiza je autosomno recesivna bolest i uzrokuje zatajenje bubrega u djetinjstvu, dok je ADTBB je autosomno dominantna bolesti i uzrokuje zatajenje bubrega u dobi od 30 do 50 godina.
-
Potrebno je učiniti slikovne pretrage bubrega i genetsko testiranje, ako je dostupno.
-
Potrebno je liječenje vezanih poremećaja i potporna terapija bubrežne bolesti.