Glomerulonefritis je poremećaj glomerula (nakupine mikroskopskih krvnih žila u bubrezima s malim porama kroz koje se filtrira krv). Karakterizira ga oticanje tkiva (edemi), visoki krvni tlak i prisutnost crvenih krvnih stanica u urinu.
-
Glomerulonefritis mogu uzrokovati razni poremećaji, kao što su infekcije, nasljedni genetski poremećaji ili autoimune bolesti.
-
Dijagnoza se postavlja na temelju pretraga iz krvi i urina, a ponekad i temeljem slikovnih pretraga, biopsije bubrega ili oboje.
-
Često je potrebno ograničiti unos soli i proteina te uzimati diuretike ili antibiotike dok se funkcija bubrega ne poboljša.
(Vidi također Pregled poremećaja filtracijske funkcije bubrega.)
Glomerulonefritis može biti
Kod 1% djece i 10% odraslih s akutnim glomerulonefritisom razvija se brzoprogresivni glomerulonefritis, kod kojeg dolazi do propadanja većine glomerula, što dovodi do zatajenja bubrega.
Uzroci
Glomerulonefritis može biti
-
primarni, koja potječe iz bubrega
-
sekundarni, koji može biti uzrokovan širokim spektrom poremećaja
Poremećaji koji uzrokuju sekundarni glomerulonefritis mogu zahvatiti i druge dijelove tijela osim bubrega.
Akutni glomerulonefritis
Akutni glomerulonefritis najčešće se javlja kao komplikacija streptokokne (vrsta bakterije) infekcije grla ili kože. Akutni glomerulonefritis koji se javlja nakon streptokokne infekcije (poststreptokokni glomerulonefritis) tipično se javlja kod djece u dobi od 2 do 10 godina nakon oporavka od infekcije. Infekcije drugim vrstama bakterija, kao što su stafilokoki i pneumokoki, virusne infekcije, poput vodenih kozica te parazitarne infekcije, kao što je malarija, mogu dovesti do akutnog glomerulonefritisa. Akutni glomerulonefritis koji se razvija nakon bilo koje od ovih infekcija naziva se postinfektivni glomerulonefritis.
Akutni glomerulonefritis također može biti uzrokovan neinfektivnim poremećajima, uključujući membranoproliferativni glomerulonefritis, IgA nefropatiju, IgA vaskulitis, sustavni eritematozni lupus (SLE), krioglobulinemiju, Goodpastureov sindrom i granulomatozu s poliangitisom. Akutni glomerulonefritis koji se razvija u brzoprogresivni glomerulonefritis najčešće je posljedica stanja koja uključuju abnormalnu imunološku reakciju.
Kronični glomerulonefritis
Kronični glomerulonefritis često proizlazi iz istih stanja koja uzrokuju akutni glomerulonefritis, kao što su IgA nefropatija ili membranoproliferativni glomerulonefritis. Ponekad se akutni glomerulonefritis ne povlači te postaje kronični (dugotrajni). Ponekad kronični glomerulonefritis bude uzrokovan nasljednim nefritisom, koji je nasljedna genetska bolest. Kod mnogih ljudi s kroničnim glomerulonefritisom, uzrok se ne može naći.
Neki uzroci glomerulonefritisa
|
HIV = virus ljudske imunodeficijencije
|
|
|
Simptomi
Oko polovice ljudi s akutnim glomerulonefritisom nema simptoma. Ako se oni pojave, prvo se javlja oticanje tkiva (edemi) zbog zadržavanja tekućine, proizvodnja malog volumena urina i tamni urin (jer sadrži krv). U početku se može pojaviti natečenost lica i kapaka, ali kasnije su izraženi edemi (otekline) nogu. Krvni tlak se povisuje (vidjeti regulacija krvnog tlaka) kako funkcija bubrega slabi. Neki ljudi postaju pospani ili zbunjeni. Kod starijih osoba češći su nespecifični simptomi, kao što su mučnina i opća slabost.
Kada se razvije brzoprogresivni glomerulonefritis, najčešći rani simptomi su slabost, umor i vrućica. Također se često pojavljuju gubitak apetita, mučnina, povraćanje, bolovi u trbuhu i bolovi u zglobovima. Oko 50% ljudi ima bolest nalik gripi u mjesecu prije nego razviju bubrežno zatajenje. Kod njih se javljaju edemi i smanjena proizvodnja urina. Rijetko se pojavljuje visoki krvni tlak, a kada se i pojavi rijetko je jako povišen.
S obzirom da kronični glomerulonefritis obično uzrokuje vrlo blage ili teško primjetne simptome, kod većine ljudi se dugo ne otkriva. Mogu se pojaviti edemi. Često se javlja visoki krvni tlak (hipertenzija). Bolest može napredovati do zatajenja bubrega, što može uzrokovati svrbež, smanjen apetit, mučninu, povraćanje, umor i otežano disanje.
Dijagnoza
-
pretrage iz krvi
-
pretrage iz urina
-
biopsija bubrega
Mogućnost akutnog glomerulonefritisa razmatra se kod ljudi koji razvijaju simptome koji upućuju na ovaj poremećaj. Također se razmatra kod ljudi čiji nalazi laboratorijskih pretraga (koji se rade za procjenu nespecifičnih simptoma ili kao dio rutinske obrade) ukazuju na poremećaj funkcije bubrega ili krv u urinu. Laboratorijske pretrage pokazuju varijabilnu količinu proteina i krvnih stanica u mokraći te često i poremećaj bubrežne funkcije, na što ukazuje visoka koncentracija ureje i kreatinina (otpadnih tvari) u krvi.
Kod osoba s brzoprogresivnim glomerulonefritisom, često se pri mikroskopskom pregledu urina vide cilindri eritrocita (crvenih krvnih stanica) ili leukocita (bijelih krvnih stanica). Krvne pretrage obično pokazuju anemiju.
Kada se posumnja na glomerulonefritis, obično se radi biopsija bubrega kako bi se potvrdila dijagnoza, pronašao uzrok, utvrdila količina ožiljnog tkiva te mogućnost reverzibilnosti (oporavka). Biopsija bubrega radi se ubodom igle u jedan od bubrega pod kontrolom ultrazvuka ili kompjuterizirane tomografije (CT) kako bi se dobila mala količina bubrežnog tkiva. Iako je ovo invazivni postupak i povremeno može doći do komplikacija, obično je siguran.
Kronični glomerulonefritis razvija se postupno, pa ni liječnik možda neće moći odrediti kada je počeo. Može se otkriti kada pretrage iz urina, koje se rade kao dio rutinske obrade, pokažu prisutnost proteina i krvnih stanica u urinu kod osobe koja se dobro osjeća, ima urednu funkciju bubrega i nema simptoma. Obično se rade i slikovne pretrage bubrega kao što su ultrazvuk ili CT.
Biopsija bubrega najpouzdaniji je način razlikovanja kroničnog glomerulonefritisa od drugih bubrežnih poremećaja. Međutim, rijetko se radi u uznapredovalim stadijima. U tim slučajevima bubrezi su smanjeni i puni ožiljaka te je mogućnost dobivanja specifičnih informacija o uzroku poremećaja mala. Liječnici posumnjaju da su bubrezi smanjeni i puni ožiljaka ako je funkcija bubrega bila slaba dulje vrijeme, a bubrezi na slikovnim pretragama budu neuobičajeno mali.
Utvrđivanje uzroka glomerulonefritisa
Dodatne pretrage ponekad su korisne u otkrivanju uzroka. Npr., u postavljanju dijagnoze postinfektivnog glomerulonefritisa, kultura grla može dati dokaz streptokokne infekcije. Razina antitijela protiv streptokoka u krvi može biti viša od normalne ili se progresivno povećavati tijekom nekoliko tjedana. Akutni glomerulonefritis koji je posljedica neke druge infekcije osim one streptokokom, obično je lakše dijagnosticirati jer se simptomi glomerulonefritisa pojave dok infekcija i dalje traje. Ponekad su za potvrdu dijagnoze nužne kulture i krvne pretrage koje mogu identificirati organizme koji su uzročnici tih drugih infekcija.
Kada se sumnja na autoimuni uzrok glomerulonefritisa, rade se krvne pretrage kojima se traže antitijela usmjerena protiv tkiva vlastitog tijela (autoantitijela), kao i pretrage koje procjenjuju sustav komplementa (proteini koji su dio imunosnog sustava).
Prognoza
Kod akutnog poststreptokoknog glomerulonefritisa u većini slučajeva dolazi do potpunog oporavka, osobito kod djece. Kod 1% djece i 10% odraslih razvija se kronična bolest bubrega.
Prognoza brzoprogresivnog glomerulonefritisa ovisi o zahvaćenosti glomerula ožiljcima te može li se podležeća bolest (koja je uzrokovala nastanak glomerulonefritisa, npr. infekcija) izliječiti. Kod nekih pacijenata koji su brzo započeli s liječenjem (u roku od nekoliko dana do tjedana), funkcija bubrega je očuvana i nije potrebna dijaliza. Međutim, budući da rani simptomi mogu biti teško primjetni i nejasni, većina ljudi s brzoprogresivnim glomerulonefritisom nije svjesna svoje bolesti i ne javljaju se liječniku dok se ne razvije bubrežno zatajenje (teški poremećaj bubrežne funkcije).
Ako se s liječenjem započne kasno, vjerojatnije je da će se osoba razviti kroničnu bolest bubrega s bubrežnim zatajenjem. Budući da se zatajenje bubrega razvija prije nego li ga ljudi primijete, 80 do 90% pacijenata s brzoprogresivnim glomerulonefritisom zahtijeva dijalizu. Prognoza također ovisi o uzroku, dobi osobe i svim drugim bolestima koje osoba ima. Kada je uzrok nepoznat ili je osoba starija, prognoza je lošija.
Kod neke djece i odraslih koji se ne oporave u potpunosti od akutnog glomerulonefritisa razviju se drugi bubrežni poremećaji, kao što su sindrom asimptomatske proteinurije i hematurije ili nefrotski sindrom. Drugi pacijenti s akutnim glomerulonefritisom, osobito stariji ljudi, često razviju kronični glomerulonefritis.
Primarni glomerularni poremećaji koji mogu uzrokovati glomerulonefritis
|
Poremećaj
|
Opis
|
Prognoza
|
|---|
|
fibrilarni glomerulonefritis
|
U ovoj rijetkoj bolesti, abnormalni proteini se talože oko glomerula. Može se razviti i nefrotski sindrom.
|
Prognoza je loša. Kod polovice ljudi unutar 4 godine dolazi do ozbiljnog slabljenja bubrežne funkcije (terminalnog bubrežnog zatajenja). Nije jasno pomaže li liječenje (kortikosteroidima i imunosupresivima).
|
|
primarni brzoprogresivni glomerulonefritis
|
Ova skupina poremećaja uzrokuje mikroskopsko oštećenje glomerula i brzo napreduje. Ponekad je uzrok infekcija ili drugi poremećaj koji se može liječiti. Za dijagnozu je potrebno učiniti biopsiju bubrega.
|
Prognoza je loša. Barem 80% osoba koje se ne liječe razvija terminalno zatajenje bubrega u roku od 6 mjeseci. Prognoza je bolja kod mlađih od 60 godina i kada osnovni poremećaj koji uzrokuje glomerulonefritis reagira na liječenje. I uz liječenje, 43% ljudi razvija terminalno zatajenje bubrega unutar 12 mjeseci.
|
|
IgA nefropatija
|
Najčešći oblik glomerulonefritisa u svijetu, a uzrokuje ga taloženje imunokompleksa (kombinacije antigena i antitijela) u bubrezima.
|
Obično bolest napreduje sporo. Terminalno zatajenje bubrega razvija se u oko 25% ljudi nakon 20 godina. Kod djece bolest sporije napreduje.
|
|
membranoproliferativni glomerulonefritis
|
Ovaj rijetki tip glomerulonefritisa javlja se najčešće u dobi od 8 do 30 godina. Uzrokuje ga vezanje imunokompleksa (kombinacije antigena i antitijela) na bubrege, ali uzrok tog poremećaja nekad se ne može otkriti.
|
Ako je uzrok poznat i može se liječiti, može doći do djelomične remisije (povlačenja bolesti). Ishod nije tako dobar kod ljudi kod kojih uzrok ostaje nepoznat. Otprilike kod polovice oboljelih bolest napreduje do terminalnog zatajenja bubrega u roku od 10 godina, te kod 90% dođe do terminalnog zatajenja u roku od 20 godina.
|
Liječenje
-
liječenje uzroka
-
kod brzoprogresivnog glomerulonefritisa, potiskivanje imunološkog odgovora organizma
-
kod kroničnog glomerulonefritisa, liječenje inhibitorima angiotenzin-konvertirajućeg enzima (ACEi) ili blokatorima angiotenzina II te smanjenje unosa natrija (soli) prehranom
Akutni glomerulonefritis
U većini slučajeva akutnog glomerulonefritisa nema specifičnog liječenja. Poremećaj koji uzrokuje glomerulonefritis liječi se kada je to moguće. Potrebno je jesti prehranu s malo bjelančevina i natrija dok se funkcija bubrega ne oporavi. Za izlučivanje viška natrija i vode mogu se propisati diuretici. Nužno je liječiti visoki krvni tlak.
Kada se sumnja na bakterijsku infekciju kao uzrok akutnog glomerulonefritisa, antibiotici su obično neučinkoviti jer nefritis počinje 1 do 6 tjedana (u prosjeku 2 tjedna) nakon infekcije, koja je do tada obično prošla. Međutim, ako je bakterijska infekcija još uvijek prisutna kada se otkrije akutni glomerulonefritis, započinje se antibiotska terapija. Ako je glomerulonefritis uzrokovan malarijom, korisno je liječenje antimalaricima.
Neki autoimuni poremećaji koji uzrokuju glomerulonefritis liječe se kortikosteroidima ili drugim lijekovima koji potiskuju imunološki sustav ili kombinacijom.
Brzoprogresivni glomerulonefritis
Kod brzoprogresivnog glomerulonefritisa odmah se započinje liječenje lijekovima koji suzbijaju imunološki sustav. Visoke doze kortikosteroida obično se daju intravenski kroz tjedan dana, nakon čega se uzimaju na usta određeni period, ovisno o odgovoru. Može se davati i ciklofosfamid koji je imunosupresiv (lijek za suzbijanje imunološkog odgovora). Osim toga, plazmafereza (izmjena plazme) ponekad se koristi za uklanjanje antitijela iz krvi. Što se prije započne liječenje, manja je vjerojatnost zatajenja bubrega i potrebe za dijalizom. Transplantacija bubrega ponekad se razmatra kao mogućnost kod oboljelih koji razviju kroničnu bubrežnu bolest i zatajenje bubrega, ali brzoprogresivni glomerulonefritis može se vratiti i u transplantiranom bubregu.
Kronični glomerulonefritis
Uzimanje inhibitora angiotenzin-konvertirajućeg enzima (ACEi) ili blokatora angiotenzin II receptora (ARB) često usporava napredovanje kroničnog glomerulonefritisa i snižava krvni tlak i izlučivanje proteina urinom. Snižavanje krvnog tlaka i unosa natrija prehranom smatra se korisnim. Ograničavanje količine proteina u prehrani ima skromnu korist u usporavanju pogoršanja bubrežne funkcije. U terminalnoj fazi bubrežnog zatajenja pacijenti se liječe dijalizom ili transplantacijom bubrega.
Više informacija
-
American Kidney Fund, Glomerulonephritis: Opće informacije o glomerulonefritisu, uključujući odgovore na često postavljana pitanja
-
National Institute of Diabetes and Digestive and Kidney Diseases (NIDDK), Glomerular Diseases: Opće informacije o bolestima glomerula, uključujući ulogu glomerula u normalnom funkcioniranju bubrega, kroničnoj bolesti bubrega i nefrotskom sindromu