Pneumokonioza kopača ugljena (antrakoza) je bolest pluća uzrokovana taloženjem ugljene prašine u plućima.
-
Ljudi općenito nemaju simptome, ali oni koji imaju tešku bolest kašlju i otežano dišu (zaduha).
-
Dijagnoza se postavlja pomoću rendgenskih snimaka pluća i kompjutorizirane tomografije (CT) prsnog koša.
-
Važna je prevencija, tj. svođenje izloženosti na najmanju moguću mjeru.
-
Ljudi će možda morati uzimati lijekove kako bi dišni putovi bili otvoreni i bez sluzi.
(Vidi također Pregled bolesti pluća izazvanih vanjskim čimbenicima.)
Pneumokonoza kopača ugljena je bolest pluća izazvana vanjskim čumbenicima koja nastaje zbog dugotrajnog udisanja ugljene prašine ili grafita, obično 20 ili više godina. Premda je ugljena prašina relativno inertna i ne izaziva burnu reakciju, širi se po plućima i na rendgenskim snimkama se pojavljuje u obliku sićušnih točkastih zasjenjenja. Ugljena prašina može začepiti dišne putove.
Kod jednostavne pneumokonioze kopača ugljena, ugljena prašina se nakuplja oko malih dišnih puteva (bronhiole). Svake godine od 1 do 2% ljudi s jednostavnom pneumokoniozom kopača ugljena razvije teži oblik bolesti nazvan progresivna masivna fibroza, kod kojeg u plućima nastaju veliki ožiljci (promjera najmanje oko 1,3 cm), kao reakcija na prašinu. Progresivna masivna fibroza može se pogoršati čak i nakon što izloženost ugljenoj prašini prestane. Nedavno su nađeni slučajevi brzog razvoja progresivne masivne fibroze kod mladih kopača ugljena, posebno u istočnim dijelovima SAD-a. Ožiljci mogu razoriti plućno tkivo i krvne žile u plućima.
Kod Caplanovog sindroma, rijetke bolesti koja može nastati kod kopača ugljena koji također imaju i reumatoidni artritis, u plućima se brzo razvijaju veliki okrugli čvorovi vezivnog tkiva (ožiljavanje). Takvi se čvorići mogu stvoriti kod ljudi koji su bili jako izloženi ugljenoj prašini, čak i ako nemaju pneumokonozu kopača ugljena.
Simptomi
Jednostavna pneumokonioza kopača ugljena obično ne izaziva simptome. Međutim, mnogi ljudi s ovom bolešću kašlju i lako ostaju bez zraka (zaduha) jer imaju i bolest dišnih putova, kao što su bronhitis ili emfizem. Spomenute bolesti češće su kod pušača, pa je veća vjerojatnost da će pušači s pneumokoniozom kopača ugljena imati simptome.
S druge strane, teški stadiji progresivne masivne fibroze uzrokuju kašalj i često zaduhu koja dovodi do određene invalidnosti.
Dijagnoza
Liječnik postavlja dijagnozu nakon što pronađe karakteristična zasjenjenja na rendgenskim snimkama pluća ili kompjutoriziranoj tomografiji (CT) osobe koja je dugo bila izložena ugljenoj prašini—obično netko tko je radio u rudniku ugljena najmanje 10 godina.
Radi praćenja bolesti vrše se testovi za ispitivanje plućne funkcije i mjeri se količina kisika u krvi.
Prevencija
Prevencija je presudna, jer ne postoji lijek za pneumokoniozu kopača ugljena. Bolest se može spriječiti odgovarajućim smanjivanjem koncentracije ili zabranjivanjem ugljene prašine na radnom mjestu. Ventilacijski sustavi mogu biti od pomoći. Maske koje filtriraju i pročišćavaju zrak mogu pružiti dodatnu zaštitu, ali ta je zaštita ograničena.
Kopačima ugljena liječnici obično preporučuju da svake godine urade rendgenski snimak pluća, kako bi se bolest mogla otkriti u relativno ranom stadiju. Ako se bolest otkrije, radnika treba premjestiti na mjesto gdje je koncentracija ugljene prašine niska kako bi se spriječio nastanak progresivne masivne fibroze. Kopači ugljena koji su pušači potiču se na prestanak pušenja. Kako bi se zaštitili od infekcija na koje mogu biti osjetljivi radnicima se može dati cjepivo protiv pneumokoka i godišnje cjepivo protiv gripe.
Liječenje
Kisik (oksigenoterapija) i plućna rehabilitacija mogu bolesnicima sa zaduhom olakšati svakodnevne aktivnosti, a ponekad im koriste i lijekovi koji šire dišne putove i sprječavaju ili smanjuju stvaranje sluzi (bronhodilatatori).