MANUAL OF
MEDICINE
EDITORS
Dennis L. Kasper, MD
Anthony S. Fauci, MD
Stephen L. Hauser, MD
Dan L. Longo, MD
J. Larry Jameson, MD, PhD
Joseph Loscalzo, MD, PhD
New York Chicago San Francisco Athens London Madrid Mexico City Milan New Delhi Singapore Sydney Toronto
UREDNICI AMERIČKOG IZDANJA
Dennis L. Kasper, MD, MA(HON)
William Ellery Channing Professor of Medicine, Professor of Microbiology and Immunobiology, Department of Microbiology and Immunobiology, Harvard Medical School; Division of Infectious Diseases, Brigham and Women’s Hospital,
Boston, Massachusetts
Anthony S. Fauci, MD, ScD(HON)
Chief, Laboratory of Immunoregulation;
Director, National Institute of Allergy and Infectious Diseases, National Institutes of Health, Bethesda, Maryland
Stephen L. Hauser, MD
Robert A. Fishman Distinguished Professor and Chairman, Department of Neurology,
University of California, San Francisco,
San Francisco, California
Dan L. Longo, MD
Professor of Medicine, Harvard Medical School; Senior Physician, Brigham and Women’s Hospital; Deputy Editor, New England Journal of Medicine, Boston, Massachusetts
J. Larry Jameson, MD, PhD
Robert G. Dunlop Professor of Medicine;
Dean, Perelman School of Medicine at the University of Pennsylvania; Executive Vice President, University of Pennsylvania for the Health System, Philadelphia, Pennsylvania
Joseph Loscalzo, MD, PhD
Hersey Professor of the Theory and Practice of Medicine,
Harvard Medical School; Chairman, Department of Medicine, and Physician-in-Chief, Brigham and Women’s Hospital,
Boston, Massachusetts
19. američko / 4. hrvatsko izdanje
HARRISON
PRINCIPI INTERNE
MEDICINE
PRIRUČNIK
UREDNICI HRVATSKOG IZDANJA
Željko Ivančević, dr. med. spec.
Ante Tonkić, prof. dr. sc.
Davor Štimac, prof. dr. sc.
Milan Vrkljan, prof. dr. sc.
Diana Delić-Brkljačić, prof. dr. sc.
Karmela Altabas, doc. dr. sc.
Srđan Novak, prof. dr. sc.
Hrvoje Budinčević, doc. dr. sc.
UREDNICI HRVATSKOG IZDANJA
Željko Ivančević
dr. med., specijalist pulmolog, Klinika za plućne bolesti Medicinskog fakulteta Sveučilišta u Splitu,
Klinički bolnički centar Split
Ante Tonkić
prof. prim. dr. sc., dr. med., internist, subspecijalist gastoenterolog,
Klinika za unutarnje bolesti, Zavod za gastroenterologiju,
KBC Split, pročelnik Katedre za internu medicinu, redoviti profesor Medicinskog fakluteta Sveučilišta u Splitu
Davor Štimac
prof. dr. sc., dr. med., internist, subspecijalist gastoenterolog,
Zavod za gastroenterologiju, predstojnik Klinike za internu medicine, ravnatelj Kliničkog bolničkog centra Rijeka, Katedra za internu medicinu, redoviti profesor Medicinskog fakulteta Sveučilišta u Rijeci
Milan Vrkljan
prof. dr. sc., dr. med., internist, subspecijalist endokrinolog i dijabetolog, pročelnik Zavoda za endokrinologiju, dijabetes i bolesti metabolizma “Mladen Sekso”, KBC Sestre milosrdnice, Zagreb
Diana Delić-Brkljačić
prof. dr. sc., dr. med., internist, subspecijalist kardiolog, predstojnica Klinike za bolesti srca i krvnih žila, Klinički bolnički centar Sestre milosrdnice, Zagreb
Karmela Altabas
doc. dr. sc., dr. med., internist, subscpecijalist nefrolog,
Klinika za internu medicinu, pročelnica Zavoda za nefrologiju i dijalizu, KBC Sestre milosrdnice, Zagreb
Srđan Novak
prof. dr. sc., dr. med., internist, subspecijalist alergolog i klinički imunolog, Klinika za internu medicinu, pročelnik Zavoda za reumatologiju i kliničku imunologiju, KBC Rijeka, Medicinski fakultet Sveučilišta u Rijeci
Hrvoje Budinčević
doc. prim. dr. sc., dr. med., specijalist neurolog, subspecijalist intenzivne medicine, znanstveni suradnik, FESO, zamjenik predstojnice Klinike za neurologiju, v.d. pročelnika Zavoda za cerebrovaskularne bolesti i intenzivnu neurologiju, Klinička bolnica “Sveti Duh”, Klinika za neurologiju, Zavod za cerebrovaskularne bolesti i intenzivnu neurologiju, Zagreb
NOTE: Dr. Fauci’s work as editor and author was performed outside the scope of his employment as a U.S. government employee. This work represents his personal and professional views and not necessarily those of the U.S. government.
Harrison’s
PRINCIPLES OF INTERNAL MEDICINE Nineteenth Edition MANUAL OF MEDICINE
Copyright © 2016 by McGraw-Hill Education. Previous editions copyright © 2013, 2009, 2005, 2002, 1998, 1995, 1991, 1988 by The McGraw-Hill Companies, Inc. All rights reserved. Printed in the United States of America. Except as permitted under the United States Copyright Act of 1976, no part of this publication may be reproduced or distributed in any form or by any means, or stored in a data base or retrieval system, without the prior written consent of the author.
1 2 3 4 5 6 7 8 9 DOC 21 20 19 18 17 16
ISBN 978-0-07-182852-9 MHID 0-07-182852-4
This book was set in Minion Pro by Cenveo® Publisher Services. The editors were James F. Shanahan and Kim J. Davis. The production supervisor was Catherine H. Saggese; project management was provided by Anupriya Tyagi, Cenveo Publisher Services. The designer was Alan Barnett; the cover designer was Dreamit, Inc. RR Donnelly was printer and binder.
Library of Congress Cataloging-in-Publication Data
Names: Kasper, Dennis L., editor.
Title: Harrison’s manual of medicine / editors, Dennis L. Kasper,
Anthony S. Fauci, Stephen L. Hauser, Dan L. Longo, J. Larry Jameson, Joseph Loscalzo.
Other titles: Manual of medicine
Description: 19th edition. | New York : McGraw Hill Education Medical, [2016] | Drawn from Harrison’s principles of internal medicine / editors, Dennis L. Kasper, Anthony S. Fauci, Stephen L. Hauser, Dan L. Longo,
J. Larry Jameson, Joseph Loscalzo, 19th edition. [2015]. | Includes index. Identifiers: LCCN 2015045310| ISBN 9780071828529 (pbk. : alk. paper) |
ISBN 0071828524 (pbk. : alk. paper)
Subjects: | MESH: Clinical Medicine—Handbooks. | Internal Medicine— Handbooks.
Classification: LCC RC46 | NLM WB 39 | DDC 616—dc23 LC record available at http://lccn.loc.gov/2015045310
International Edition ISBN 978-1-259-25508-3; MHID 1-259-25508-5. Copyright © 2016 by McGraw-Hill Education. Previous edition copyright © 2013. Exclusive rights by The McGraw-Hill Companies, Inc., for manufacture and export. This book cannot be re-exported from the country to which it is consigned by McGraw-Hill. The International Edition is not available in North America.
PLACEBO d.o.o. - SPLIT
BIBLIOTEKA MEDICINSKI UDŽBENICI
Kasper, Fauci, Hauser, Longo, Jameson, Loscalzo
Harrison
Principi interne medicine
Priručnik, 19. američko / 4. hrvatsko izdanje
Napisali/urednici:
Dennis L. Kasper, MD, MA(HON), Anthony S. Fauci, MD, ScD(HON),
Stephen L. Hauser, MD, Dan L. Longo, MD, J. Larry Jameson, MD,
PhD, Joseph Loscalzo, MD, PhD
Stručni urednici hrvatskog izdanja:
Glavni urednici i prevoditelji hrvatskog izdanja:
Glavni urednik: ŽELJKO IVANČEVIĆ
Urednički odbor: ANTE TONKIĆ, DAVOR ŠTIMAC, MILAN VRKLJAN,
DIANA DELIĆ-BRKLJAČIĆ, KARMELA ALTABAS,
SRĐAN NOVAK, HRVOJE BUDINČEVIĆ
Pomoćni urednici:
TRPIMIR GLAVINA, IVO IVIĆ, SANDRA SARDELIĆ,
MIRNA ŠITUM, MARIJA TONKIĆ
Izdavač:
PLACEBO d.o.o., 21000 SPLIT, Kralja Zvonimira 42
tel/fax +385 21 489-430, e-mail: placebo.hr@gmail.com, www.placebo.hr
Za izdavača:
SNJEŽANA IVANČEVIĆ
Lektorica:
SANDRA ZAMBERLIN
Slog i prijelom:
prepress solutions.com
© PLACEBO d.o.o., Split, 2019. Sva prava pridržana.
Ova je knjiga zaštićena autorskim pravima i ne smije se ni djelomično reproducirati,
pohraniti u sustavu za reproduci-ranje, umnožavati, fotokopirati niti prenositi u bilo
kojem obliku i na bilo koji način bez pismenog dopuštenja autora i izdavača.
CIP zapis dostupan u računalnom katalogu Sveučilišne knjižnice u Splitu pod
brojem 171103094.
ISBN 978-953-7136-12-3
SADRŽAJ
Suradnici......................................................................... XIX
Predgovor....................................................................... XXVI
Zahvala......................................................................... XXVII
^ LIJEČENJE HOSPITALIZIRANIH BOLESNIKA
1 Elektroliti/acido-bazna ravnoteža........................................ 1
2 Dijagnostičke slikovne pretrage u internoj medicini................. 23
3 Internistički postupci.................................................... 26
4 Načela intenzivnog liječenja............................................ 31
5 Bol i njeno liječenje..................................................... 35
6 Procjena uhranjenosti................................................... 40
7 Enteralna i parenteralna prehrana..................................... 43
8 Transfuzija i liječenje ferezom......................................... 46
9 Palijativna skrb i briga za umirućeg bolesnika........................ 48
^ HITNA STANJA
10 Kardiovaskularni kolaps i iznenadna smrt............................... 57
11 Šok........................................................................... 61
12 Sepsa i septični šok........................................................ 65
13 Akutni edem pluća......................................................... 69
14 ARDS (sindrom akutnog respiratornog distresa)........................ 71
15 Respiratorna insuficijencija.............................................. 73
16 Smetenost, stupor i koma................................................. 76
17 Moždani udar............................................................... 82
18 Subarahnoidno krvarenje................................................. 91
19 Povišeni intrakranijski tlak i povreda glave............................. 93
20 Kompresija kralježnične moždine....................................... 98
21 Hipoksično-ishemična encefalopatija.................................. 100
22 Status epilepticus........................................................ 101
23 Dijabetička ketoacidoza i hiperosmolarna koma..................... 104
24 Hipoglikemija............................................................. 107
25 Hitna stanja u onkologiji................................................ 109
26 Anafilaksija............................................................... 114
27 Ujedi, otrovi, ubodi i otrovne morske životinje...................... 115
^ KLINIČKI SIMPTOMI I ZNAKOVI
28 Vrućica, hipertermija i osip....................
29 Generalizirani umor.............................
30 Gubitak tjelesne težine........................
31 Bol u prsima......................................
32 Palpitacije........................................
33 Dispneja..........................................
34 Cijanoza..........................................
35 Kašalj i hemoptize..............................
36 Edemi.............................................
37 Abdominalna bol................................
38 Mučnina, povraćanje i probavne tegobe
39 Disfagija..........................................
40 Dijareja, malapsorpcija i opstipacija.........
41 Gastrointestinalno krvarenje..................
42 Žutica i procjena funkcije jetre...............
43 Ascites............................................
44 Limfadenopatija i splenomegalija.............
45 Anemije i policitemija..........................
46 Azotemija i patološki nalazi u mokraći ...
47 Bol i oticanje zglobova.........................
48 Bol u leđima i vratu.............................
49 Glavobolja.......................................
50 Sinkopa...........................................
51 Omaglica i vrtoglavica..........................
52 Akutni gubitak vida i dvoslike.................
53 Slabost i paraliza................................
54 Tremor i poremećaji kretanja.................
55 Afazija............................................
56 Poremećaji spavanja............................
57 Dizurija i bol u mokraćnom mjehuru.........
^ OTORINOLARINGOLOGIJA
58 Upale grla, bolovi u ušima i gornji
respiratorni simptomi .........................
^ DERMATOLOGIJA
59 Opći dermatološki pregled.............................................. 255
60 Česte bolesti kože....................................................... 258
^ HEMATOLOGIJA I ONKOLOGIJA
61 Pregled krvnih razmaza i koštane srži................................. 265
62 Poremećaji eritrocita.................................................... 267
63 Leukocitoza i leukopenija............................................... 274
64 Krvarenje i poremećaji trombocita.................................... 277
65 Mijeloične leukemije, mijelodisplazija
i mijeloproliferativni sindromi......................................... 283
66 Limfoidne neoplazme.................................................... 293
67 Rak kože.................................................................. 305
68 Rak glave i vrata......................................................... 308
69 Rak pluća.................................................................. 310
70 Rak dojke................................................................. 316
71 Tumori probavnog sustava.............................................. 321
72 Rak genitourinarnog sustava............................................ 333
73 Ginekološki tumori....................................................... 338
74 Hiperplazija i karcinom prostate....................................... 342
75 Rak nepoznatog primarnog sijela....................................... 345
76 Paraneoplastični endokrini sindromi................................... 348
77 Neurološki paraneoplastični sindromi................................. 352
^ INFEKTOLOGIJA
78 Infekcije stečene u ustanovama za zdravstvenu njegu............. 357
79 Infekcije u imunokompromitiranog domaćina........................ 362
80 Infektivni endokarditis.................................................. 372
81 Infekcije trbušne šupljine............................................... 382
82 Infektivni proljevi........................................................ 386
83 Spolno prenosive bolesti i infekcije reproduktivnog
sustava................................................................... 399
84 Infekcije kože, mekih tkiva, zglobova i kostiju....................... 415
85 Pneumokokne infekcije................................................. 422
86 Stafilokokne infekcije................................................... 425
87 Streptokokne/enterokokne infekcije, difterija i infekcije koje uzrokuju druge
korinebakterije i srodne vrste......................................... 434
88 Meningokokne i listerijske infekcije.................................... 443
89 Infekcije koje uzrokuje Haemophilus, Bordetella,
Moraxella i mikroorganizmi HACEK skupine.......................... 448
90 Bolesti koje uzrokuju gramnegativne crijevne bakterije
i Pseudomonas............................................................ 453
91 Infekcije uzrokovane ostalim gramnegativnim
bacilima................................................................... 462
92 Anaerobne infekcije...................................................... 469
93 Nokardioza, aktinomikoza i Whippleova bolest....................... 477
94 Tuberkuloza i druge mikobakterijske infekcije....................... 482
95 Lymeska bolest i druge nesifilisne infekcije
spirohetama.............................................................. 494
96 Rikecijske bolesti......................................................... 500
97 Mycoplasma pneumoniae, Legionella species
i Chlamydia pneumoniae................................................ 510
98 Chlamydia trachomatis i C. psittaci.................................... 514
99 Infekcije herpesvirusima................................................. 516
100 Infekcije koje uzrokuje citomegalovirus
i Epstein-Barrov virus................................................... 525
101 Gripa i druge virusne bolesti dišnog sustava.......................... 530
102 Ospice, rubela, zaušnjaci i parvovirusne infekcije.................. 538
103 Enterovirusne infekcije................................................. 543
104 Virusne infekcije koje prenose kukci i životinje..................... 546
105 Infekcija HIV-om i AIDS............................................... 554
106 Gljivične infekcije.................................................... 568
107 Infekcije koje uzrokuje Pneumocystis............................. 583
108 Infekcije protozoima................................................. 586
109 Infekcije helmintima i infestacije ektoparazitima................ 599
^ KARDIOLOGIJA
110 Fizikalni pregled srca.................................................... 613
111 Elektrokardiografija..................................................... 618
112 Neinvazivni pregled srca................................................ 622
113 Kongenitalna bolest srca u odraslih.................................... 627
114 Bolest srčanih zalistaka................................................. 632
115 Kardiomiopatije i miokarditis.......................................... 639
116 Bolest perikarda......................................................... 644
117 Hipertenzija.............................................................. 649
118 Metabolički sindrom..................................................... 656
119 Infarkt miokarda s elevacijom
ST-segmenta (STEMI).................................................... 658
120 Nestabilna angina i infarkt miokarda
bez elevacije ST-segmenta............................................. 668
121 Kronična stabilna angina................................................ 672
122 Bradiaritmije............................................................. 677
123 Tahiaritmije.............................................................. 679
124 Zatajenje srca i cor pulmonale........................................ 687
125 Bolesti aorte............................................................. 693
126 Bolesti perifernih krvnih žila........................................... 696
127 Plućna hipertenzija..................................................... 699
^ PULMOLOGIJA
128 Respiratorna funkcija i dijagnostički postupci
u pulmologiji............................................................. 705
129 Astma..................................................................... 711
130 Plućne bolesti izazvane okolišom...................................... 715
131 Kronična opstruktivna plućna bolest.................................. 718
132 Pneumonija, bronhiektazije i apsces pluća.......................... 722
133 Plućna embolija i duboka venska tromboza.......................... 730
134 Bolesti plućnog intersticija............................................. 734
135 Bolesti pleure i medijastinuma........................................ 740
136 Poremećaji ventilacije.................................................. 744
137 Apneja u snu............................................................. 745
^ NEFROLOGIJA
138 Akutno zatajenje bubrega.............................................. 747
139 Kronična bolest bubrega i uremija.................................... 752
140 Dijaliza................................................................... 754
141 Transplantacija bubrega................................................ 756
142 Bolesti glomerula........................................................ 759
143 Bolesti bubrežnih tubula............................................... 769
144 Infekcije mokraćnog sustava i intersticijski cistitis.................. 775
145 Nefrolitijaza.............................................................. 779
146 Opstrukcija mokraćnog sustava........................................ 782
^ GASTROENTEROLOGIJA
147 Peptički ulkus i srodne bolesti......................................... 785
148 Upalne bolesti crijeva................................................... 790
149 Bolesti debelog crijeva i anorektuma................................. 794
150 Kolelitijaza, kolecistitis i kolangitis................................... 799
151 Pankreatitis.............................................................. 804
152 Akutni hepatitis......................................................... 809
153 Kronični hepatitis....................................................... 816
154 Ciroza i alkoholna bolest jetre......................................... 826
155 Portalna hipertenzija................................................... 831
^ ALERGOLOGIJA, KLINIČKA IMUNOLOGIJA I REUMATOLOGIJA
156 Bolesti ranog tipa preosjetljivosti..................................... 835
157 Primarne imunodeficijencije........................................... 840
158 Sistemski lupus eritematodes, reumatoidni artritis
i druge bolesti vezivnog tkiva.......................................... 843
159 Vaskulitis................................................................. 850
160 Ankilozni spondilitis..................................................... 854
161 Psorijatični artritis...................................................... 857
162 Reaktivni artritis........................................................ 859
163 Osteoartritis............................................................. 861
164 Ulozi, pseudoulozi i srodne bolesti.................................... 863
165 Ostale mišićno-koštane bolesti......................................... 867
166 Sarkoidoza............................................................... 870
167 Amiloidoza............................................................... 873
^ ENDOKRINOLOGIJA I METABOLIZAM
168 Poremećaji adenohipofize i hipotalamusa........................... 877
169 Diabetes insipidus i sindrom neprimjerenog
lučenja vazopresina..................................................... 883
170 Bolesti štitnjače......................................................... 886
171 Bolesti nadbubrežne žlijezde.......................................... 895
172 Pretilost.................................................................. 901
173 Diabetes mellitus........................................................ 904
174 Poremećaji muškog reproduktivnog sustava......................... 912
175 Poremećaji ženskog reproduktivnog sustava......................... 917
176 Hiperkalcijemija i hipokalcijemija.................................... 924
177 Osteoporoza i osteomalacija........................................... 931
178 Hiperkolesterolemija i hipertrigliceridemija......................... 936
179 Hemokromatoza, porfirije i Wilsonova bolest................... 942
^ NEUROLOGIJA
180 Neurološki pregled...................................................... 947
181 Konvulzije i epilepsija.................................................. 956
182 Demencija................................................................ 968
183 Parkinsonova bolest..................................................... 976
184 Ataksije................................................................... 981
185 ALS i druge bolesti motornih neurona................................ 984
186 Poremećaji autonomnog živčanog sustava........................... 988
187 Neuralgija trigeminusa, Bellova kljenut i bolesti
ostalih MŽ................................................................. 995
188 Bolesti kralježnične moždine......................................... 1002
189 Tumori živčanog sustava.............................................. 1008
190 Multipla skleroza (MS)................................................. 1012
191 Akutni meningitis i encefalitis........................................ 1020
192 Kronični i rekurentni meningitis..................................... 1031
193 Periferne neuropatije, uključujući
Guillain-Barréov sindrom.............................................. 1040
194 Miastenija gravis....................................................... 1050
195 Mišićne bolesti......................................................... 1053
^ PSIHIJATRIJA I BOLESTI OVISNOSTI
196 Psihijatrijski poremećaji.............................................. 1063
197 Psihijatrijski lijekovi.................................................. 1071
198 Poremećaji hranjenja
199 Alkoholizam............................................................. 1080
200 Zlouporaba narkotika.................................................. 1084
^ PREVENCIJA BOLESTI I OČUVANJE ZDRAVLJA
201 Rutinsko pretraživanje pacijenata na bolesti....................... 1087
202 Prevencija kardiovaskularnih bolesti................................ 1092
203 Prevencija i rano otkrivanje raka.................................... 1094
204 Prestanak pušenja..................................................... 1102
205 Zdravlje žena.......................................................... 1104
^ NUSPOJAVE LIJEKOVA
206 Nuspojave lijekova................................................... 1107
Kazalo.......................................................................... 1119
NAPOMENA
Medicinska znanost neprekidno napreduje. S obzirom na to da nova istraživanja i klinička iskustva proširuju naše znanje, nužno je prihvatiti promjene u postupcima liječenja i primjeni lijekova (farmakoterapiji). Autori i izdavač suglasni su da su izneseni podaci i informacije pouzdani i cjeloviti te usuglašeni sa standardima u vrijeme objavljivanja. Ipak, zbog mogućnosti ljudske pogreške ili novih spoznaja u medicinskom znanju ni autor, ni izdavač, ni bilo koja stranka koja je bila uključena u pripremu ili izdavanje ovoga djela ne jamče da su podaci sadržani u knjizi u svakom smislu točni ili cjeloviti, te se odriču svake odgovornosti za bilo kakve pogreške, propuste ili rezultate dobivene na osnovi informacija sadržanih u ovoj knjizi. Čitatelje potičemo da potvrde podudarnost podataka u ovoj knjizi s podacima iz drugih izvora. Napose preporučujemo čitateljima da prije primjene informacije o određenom lijeku provjere u uputi priloženoj u originalnom pakiranju. Jedino će tako čitatelji biti sigurni da je podatak sadržan u ovoj knjizi točan i da nisu učinjene promjene preporučenih doza, odnosno da nema kontraindikacija za primjenu. Ova je preporuka osobito važna i posebno se odnosi na nove ili rijetko propisivane/korištene lijekove.
SURADNICI NA AMERIČKOM IZDANJU
POMOĆNI UREDNICI S. ANDREW JOSEPHSON, MD
Professor; Senior Executive Vice Chairman, Department of Neurology, University of California, San Francisco, San Francisco, California
CAROL A. LANGFORD, MD, MHS
Harold C. Schott Endowed Chair; Director, Center for Vasculitis Care and Research, Department of Rheumatic and Immunologic Diseases, Cleveland Clinic, Cleveland, Ohio
LEONARD S. LILLY, MD
Professor of Medicine, Harvard Medical School; Chief, Brigham and Women’s/ Faulkner Cardiology, Brigham and Women’s Hospital, Boston, Massachusetts
DAVID B. MOUNT, MD
Associate Physician, Brigham and Women’s Hospital; Assistant Professor of Medicine, Harvard Medical School; Renal Division, Brigham and Women’s Hospital, Boston, Massachusetts
EDWIN K. SILVERMAN, MD, PhD
Professor of Medicine; Chief, Channing Division of Network Medicine, Harvard Medical School, Boston, Massachusetts
NEERAJ K. SURANA, MD, PhD
Instructor in Pediatrics, Harvard Medical School; Assistant in Medicine, Boston Children’s Hospital, Boston, Massachusetts
Brojevi označavaju poglavlja koja je dotični liječnik napisao samostalno ili napisao u suradnji s drugim suradnikom/suradnicima.
ANTHONY S. FAUCI, MD
26, 42, 43, 47, 59, 60, 105, 150-167
GREGORY K. FOLKERS, MPH
105, 153, 159
STEPHEN L. HAUSER, MD
3, 5, 16-22, 48-56, 77, 180-200, 204
J. LARRY JAMESON, MD, PhD
2, 6, 7, 23, 24, 29, 30, 118, 168-179, 198, 201, 205
S. ANDREW JOSEPHSON, MD
5, 16-22, 48-56, 77, 180-197, 199, 200, 204
DENNIS L. KASPER, MD
12, 27, 28, 57, 58, 78-104, 106-109, 132, 144
SHYAMASUNDARAN KOTTILIL, MD
153
CAROL A. LANGFORD, MD
26, 42, 43, 47, 59, 60, 105, 150-167
LEONARD S. LILLY, MD
10, 11, 13, 31, 32, 34, 110-117, 119-127
DAN L. LONGO, MD
8, 9, 25, 37-41, 44, 45, 61-76, 147-149, 203
JOSEPH LOSCALZO, MD, PhD
4, 10, 11, 13-15, 31-36, 46, 110-117, 119-143, 145, 146, 202
DAVID B. MOUNT, MD
36, 46, 138-143, 145, 146
EDWIN K. SILVERMAN, MD, PhD
4, 14, 15, 33, 35, 128-137
NEERAJ K. SURANA, MD, PhD
12, 27, 28, 57, 58, 78-104, 106-109, 132, 144
SURADNICI NA HRVATSKOM IZDANJU
POMOĆNI UREDNICI I SURADNICI TRPIMIR GLAVINA
doc. dr. sc. prim., dr. med., subspecijalist biologijske psihijatrije, subspecijalist forenzičke psihijatrije, predstojnik Klinike za psihijatriju KBC Split, pročelnik Katedre za psihijatriju Medicinskog fakulteta Sveučilišta u Splitu
IVO IVIĆ
izv. prof. dr. sc. , dr. med., specijalist infektolog, Klinika za infektologiju,
Klinički bolnički centar Split, pročelnik Katedre za infektologiju Medicinskog fakluteta Sveučilišta u Splitu
SANDA SARDELIĆ
prim. dr. sc., dr. med., spec. medicinske mikrobiologije i parazitologije,
Klinički zavod za mikrobiologiju i parazitologiju, Klinički bolnički centar Split
MIRNA ŠITUM
akademkinja, specijalist dermatovenerologije, specijalist uže specijalnosti dermatološke onkologije, predstojnica Klinike za kožne i spolne bolesti,
KBC Sestre milosrdnice, Zagreb, pročelnica Katedre za dermatovenerologiju, Stomatološki fakukltet Sveučilišta u Zagrebu
MARIJA TONKIĆ
prof. prim. dr. sc., dr. med., spec. medicinske mikrobiologije i parazitologije, Katedra za medicinsku mikrobiologiju i parazitologiju , Medicinski fakultet Sveučilišta u
Splitu, Klinički zavod za mikrobiologiju i parazitologiju, Klinički bolnički centar Split
Brojevi označavaju poglavlja koja je dotični liječnik preveo samostalno ili u suradnji s drugim suradnikom/suradnicima.
TEA AHEL (158, 159)
dr. med., specijalizantica reumatologije, Klinika za internu medicinu, Zavod za reumatologiju i kliničku imunologiju, KBC Rijeka
KARMELA ALTABAS (138-146)
doc. dr. sc. ,dr. med., internist, subscpecijalist nefrolog, Klinika za internu medicinu, pročelnica Zavoda za nefrologiju i dijalizu, KBC Sestre milosrdnice, Zagreb
VELIMIR ALTABAS (170)
prim. dr. sc., dr. med., internist, subspecijalist endokrinolog i dijabetolog, Zavod za endokrinologiju, dijabetes i bolesti metabolizma “Mladen Sekso”, KBC Sestre milosrdnice, Zagreb
FELINA ANIĆ (163, 164, 165)
doc. dr. sc., dr. med. internist-reumatolog, Klinika za internu medicinu, Zavod za reumatologiju i kliničku imunologiju, KBC Rijeka, Medicinski fakultet Sveučilišta u Rijeci
ZDRAVKO BABIĆ (119)
izv. prof. dr. sc., dr. med., internist, subspecijalist kardiolog, Klinika za bolesti srca i krvnih žila, KBC Sestre milosrdnice, Zagreb
FILIP BLAŽIĆ (71)
dr.med., specijalizant interne medicine, gastroenterologije, Zavod za gastroenterologiju, Klinika za internu medicine, Klinički bolnički centar Rijeka
DOROTEA BOŽIĆ (148, 149, 153, 154, 155
dr. med., specijalizantica gastroenterologije, Zavod za gastroenterologiju, Klinika za unutarnje bolesti, Klinički bolnički centar Split
BORIS BROZOVIĆ (152)
dr. med., specijalizant gastoenterologije, Zavod za gastroenterologiju, Klinika za internu medicine, Klinički bolnički centar Rijeka, Katedra za internu medicinu, Medicinski fakultet Sveučilišta u Rijeci
HRVOJE BUDINČEVIĆ (180, 182, 183, 195)
doc. prim. dr. sc. , dr. med., specijalist neurolog, subspecijalist intenzivne medicine, znanstveni suradnik, FESO, zamjenik predstojnice Klinike za neurologiju, v.d. pročelnika Zavoda za cerebrovaskularne bolesti i intenzivnu neurologiju, Klinička bolnica “Sveti Duh”, Klinika za neurologiju, Zavod za cerebrovaskularne bolesti i intenzivnu neurologiju, Zagreb
NIKOLA BULJ (112, 113)
doc. dr. sc., dr. med., internist, subspecijalist kardiolog, Klinika za bolesti srca i krvnih žila, KBC Sestre milosrdnice, Zagreb
ELIANA BURILOVIĆ (196)
dr. med., specijalizant psihijatrije, Klinika za psihijatriju, Klinički bolnički centar Split
MAJA CIGROVSKI BERKOVIĆ (173)
doc. dr. sc., dr. med., internist, subspecijalist endokrinolog i dijabetolog, Zavod za endokrinologiju, dijabetes i bolesti metabolizma “Mladen Sekso”, KBC Sestre milosrdnice, Zagreb
BERISLAV DALIĆ (188, 190)
dr. med., specijalizant neurologije, Klinika za neurologiju, Zavod za cerebrovaskularne bolesti i intenzivnu neurologiju, Klinička bolnica”Sveti Duh”, Zagreb
DIANA DELIĆ-BRKLJAČIĆ (121)
prof. dr. sc., dr. med., internist, subspecijalist kardiolog, Predstojnica Klinike za bolesti srca i krvnih žila, KBC Sestre milosrdnice, Zagreb, Katedra za internu medicinu, Medicinski fakultet Sveučilišta u Zagrebu
DARIJA DETELIĆ-ĆAVAR (144)
dr. med., specijalizant nefrologije, Klinika za unutarnje bolesti, Zavod za nefrologiju i dijalizu, KBC Sestre milosrdnice, Zagreb
ANA ĐUZEL (117, 118)
dr. med., internist, subspecijalist kardiolog, Klinika za bolesti srca i krvnih žila,
KBC Sestre milosrdnice, Zagreb
MAJA FILIPOVIĆ GRČIĆ (176, 177)
dr. med., internist, subspecijalist endokrinolog i dijabetolog, Zavod za endokrinologiju, dijabetes i bolesti metabolizma “Mladen Sekso”, KBC Sestre milosrdnice, Zagreb
LJILJANA FODOR (139)
dr. sc., dr. med., specijalistica internistica, subspecijalistica nefrologije, Znanstveni suradnik, Klinika za unutarnje bolesti, Zavod za nefrologiju i dijalizu, KBC Sestre milosrdnice, Zagreb
TRPIMIR GLAVINA (196-200)
doc. dr. sc. prim., dr. med., subspecijalist biologijske psihijatrije, subspecijalist forenzičke psihijatrije, Predstojnik Klinike za psihijatriju KBC Split, Pročelnik Katedre za psihijatriju Medicinskog fakulteta u Splitu
IVANA GOIĆ BARIŠIĆ (85, 87, 89, 93)
izv. prof. prim. dr. sc., dr. med., spec. medicinske mikrobiologije i parazitologije, Katedra za medicinsku mikrobiologiju i parazitologiju, Medicinski fakultet Sveučilišta u Splitu, Klinički zavod za mikrobiologiju i parazitologiju, Klinički bolnički centar Split
KARLO GOLUBIĆ (127)
dr. sc., dr. med., internist, subspecijalist kardiolog, Klinika za bolesti srca i krvnih žila, KBC Sestre milosrdnice, Zagreb
ANDREA GRGA (198-200)
dr.med., specijalizant psihijatrije, Klinika za psihijatriju, Klinički bolnički centar Split
GORAN HAUSER (71)
prof. dr. sc., dr. med., internist, subspecijalist gastroenterolog, Zavod za gastroenterologiju, Klinika za internu medicine, Klinički bolnički centar Rijeka, Katedra za internu medicinu, Medicinski fakultet Sveučilišta u Rijeci
DAVORKA HERMAN MAHEČIĆ (174, 175)
dr. med., internist, subspecijalist endokrinolog i dijabetolog, Zavod za endokrinologiju, dijabetes i bolesti metabolizma “Mladen Sekso”, KBC Sestre milosrdnice, Zagreb
ŽELJKO IVANČEVIĆ (1, 8, 10-28, 31-36, 44-58, 61-64, 68, 69, 74-77, 94, 128-137, 166, 201-204)
dr. med., specijalist pulmolog, Klinika za plućne bolesti Medicinskog fakulteta Sveučilišta u Splitu, Klinički bolnički centar Split
ANA IVANČEVIĆ (70, 72, 73, 205)
dr. med., specijalizant ginekologije, Klinika za ženske bolesti i porode, Klinički bolnički centar Split
IVAN IVANČEVIĆ (206)
student 6. godine medicine, Medicinski fakultet Sveučilišta u Splitu
IVO IVIĆ (80, 81)
izv. prof. dr. sc., dr. med., specijalist infektolog, Klinika za infektologiju, KBC Split, pročelnik Katedre za infektologiju Medicinskog fakluteta Sveučilišta u Splitu
JOSIPA JOSIPOVIĆ (138, 141)
dr.med., internist, subscpecijalist nefrolog, Klinika za internu medicinu, Zavod za nefrologiju i dijalizu, KBC Sestre milosrdnice, Zagreb
DAJANA KATIČIĆ (143)
dr. med., specijalist nefrologije, Klinika za internu medicinu, Zavod za nefrologiju i dijalizu, KBC Sestre milosrdnice, Zagreb
VLADIMIR KRAJINOVIĆ (191, 192)
dr. sc., dr. med., specijalist infektolog, subspecijalist intenzivne medicine, Klinika za infektivne bolesti “Dr. Fran Mihaljević”, Zavod za intenzivnu medicinu i neuroinfektologiju, Zagreb
MARINELA KRIŠTIĆ (197)
dr.med., specijalizant psihijatrije, Klinika za psihijatriju, Klinički bolnički centar Split
IVAN KRULJAC (168, 169)
dr. sc., dr. med., specijalist endokrinologije i dijabetologije, Zavod za endokrinologiju, dijabetes i bolesti metabolizma “Mladen Sekso”, KBC Sestre milosrdnice, Zagreb
MIHAJLO LOJPUR (4, 5)
prim. dr. sc., dr. med., specijalist anesteziologije, reanimatologije i intenzivnog liječenja, Klinika za anesteziologiju, reanimatologiju i intenzivno liječenje, KBC Split, Katedra za anesteziologiju i intenzivnu medicinu, Medicinski fakultet Sveučilišta u Splitu
ŠIME MANOLA (123)
doc. dr. sc., dr. med., internist, subspecijalist kardiolog, Klinika za bolesti srca i krvnih žila, Centar za aritmije i elektostimulaciju srca, KBC Sestre milosrdnice, Zagreb
SANDRA MILIĆ (3, 6, 7, 9)
prof. dr. sc., dr. med., internist, subspecijalist gastroenterolog, Klinika za internu medicinu, pročelnica Odjela za hepatologiju Zavoda za gastroenterologiju,
KBC Rijeka, redoviti profesor Katedre za internu medicinu, Medicinski fakultet Sveučilišta u Rijeci
MARINA MILOŠEVIĆ (181, 185, 193, 194)
dr. med., specijalist neurologije, Klinika za neurologiju, Zavod za opću neurologiju, Klinička bolnica”Sveti Duh”, Zagreb
GORANA MIROŠEVIĆ (171, 172)
dr. sc., dr. med., internistica, subspecijalistica endokrinologije i dijabetologije, Zavod za endokrinologiju, dijabetes i bolesti metabolizma “Mladen Sekso”, KBC Sestre milosrdnice, Zagreb
ANITA NOVAK (82, 106, 107, 108)
doc. prim. dr. sc., dr. med., spec. medicinske mikrobiologije i prazitologije Klinički zavod za mikrobiologiju i parazitologiju, Klinički bolnički centar Split
SRĐAN NOVAK (156, 157, 158, 159, 166, 167)
redoviti prof. dr. sc., dr. med., internist, subspecijalist reumatolog, alergolog i klinički imunolog, Klinika za internu medicinu, pročelnik Zavoda za reumatologiju i kliničku imunologiju, KBC Rijeka, Katedra za internu medicinu, Medicinski fakultet Sveučilišta u Rijeci
MARIN PAVLOV (120)
dr. sc., dr. med., internist, subspecijalist kardiolog, Klinika za bolesti srca i krvnih žila, KBC Sestre milosrdnice, Zagreb
NIKOLA PAVLOVIĆ (111)
dr. sc., dr. med., internist, subspecijalist kardiolog, Klinika za bolesti srca i krvnih žila, KBC Sestre milosrdnice, Zagreb
BOŽIDAR PERIĆ (178, 179)
dr. med., internist, subspecijalist endokrinolog i dijabetolog, Zavod za endokrinologiju, dijabetes i bolesti metabolizma “Mladen Sekso”, KBC Sestre milosrdnice, Zagreb
GORAN POROPAT (151, 152)
doc. dr. sc., dr. med., specijalist internist, na užoj specijalizaciji iz gastoenterologije, Zavod za gastroenterologiju, Klinika za internu medicine, Klinički bolnički centar Rijeka, Katedra za internu medicinu, Medicinski fakultet Sveučilišta u Rijeci
GORAN PRODANOVIĆ (145, 146)
dr. med., specijalizant interne medicine, nefrologije, Opća bolnica “Dr. Ivo Pedišić” Sisak
VJEKOSLAV RADELJIĆ (122)
doc. dr. sc., dr. med., internist, subspecijalist kardiolog, Klinika za bolesti srca i krvnih žila, KBC Sestre milosrdnice, Zagreb
MARINA RADIĆ (83, 90, 91)
dr. med., spec. kliničke mikrobiologije, Klinički zavod za mikrobiologiju i parazi- tologiju, Klinički bolnički centar Split
ANJA RADOVAN (151)
dr. med., specijalizantica gastoenterologije, Zavod za gastroenterologiju, Klinika za internu medicinu, Klinički bolnički centar Rijeka
ŽANA RUBIĆ (84, 86, 88, 92)
dr. med., spec. medicinske mikrobiologije i parazitologije, Katedra za medicinsku mikrobiologiju i parazitologiju, Medicinski fakultet Sveučilišta u Splitu, Klinički zavod za mikrobiologiju i parazitologiju, Klinički bolnički centar Split
SANDA SARDELIĆ (78, 79, 95, 96, 97, 98, 105, 109)
prim. dr. sc., dr. med., spec. medicinske mikrobiologije i parazitologije, Klinički zavod za mikrobiologiju i parazitologiju, Klinički bolnički centar Split
MARIJA SEDLIĆ (184, 186, 187, 189)
dr. med., specijalizantica neurologije, Klinika za neurologiju, Klinička bolnica”Sveti Duh”, Zagreb
SINIŠA ŠEFER (140, 142)
prim., dr. med., internist, subscpecijalist nefrolog, Klinika za internu medicinu, Zavod za nefrologiju i dijalizu, KBC Sestre milosrdnice, Zagreb
MIRNA ŠITUM (59, 60)
akademkinja, specijalist dermatovenerologije, specijalist uže specijalnosti dermatološke onkologije, predstojnica Klinike za kožne i spolne bolesti, KBC Sestre milosrdnice, Zagreb, pročelnica Katedre za dermatovenerologiju, Stomatološki fakukltet Sveučilišta u Zagrebu
DAVOR ŠTIMAC (3, 6, 7, 9, 29, 30, 37-43, 71, 151, 152)
redoviti prof. dr. sc., dr. med., internist, subspecijalist gastoenterolog, Zavod za gastroenterologiju, predstojnik Klinike za internu medicinu, ravnatelj Kliničkog bolničkog centra Rijeka, zamjenik pročelnika Katedre za internu medicinu, Medicinski fakultet Sveučilišta u Rijeci
TADE TADIĆ (2)
prof. dr. sc., dr. med., specijalist radiolog, Klinički zavod za dijagnostičku i in- tervencijsku radiologiju, KBC Split, pročelnik Katedre medicinska radiologija, Medicinski fakultet Sveučilišta u Splitu
ANTE TONKIĆ (65, 66, 147-150, 153-155)
prof. prim. dr. sc., dr. med., internist, subspecijalist gastoenterolog, Klinika za unutarnje bolesti, Zavod za gastroenterologiju, KBC Split, pročelnik Katedre za internu medicinu, redoviti profesor Medicinskog fakluteta Sveučilišta u Splitu
ANTE TONKIĆ ml. (65, 66)
dr.med., specijalizant interne medicine, endokrinologije, Klinika za unutarnje bolesti, Zavod za endokrinologiju i dijabetologiju, KBC Split
MARIJA TONKIĆ (99, 100, 101, 102, 103, 104)
prof. prim. dr. sc., dr. med., spec. medicinske mikrobiologije i parazitologije, Katedra za medicinsku mikrobiologiju i parazitologiju, Medicinski fakultet Sveučilišta u Splitu, Klinički zavod za mikrobiologiju i parazitologiju, Klinički bolnički centar Split
MATIAS TRBUŠIĆ (115)
doc. dr. sc., dr. med., internist, subspecijalist kardiolog, Klinika za bolesti srca i krvnih žila, KBC Sestre milosrdnice, Zagreb
DANIEL VICTOR ŠIMAC (156, 157)
dr. med., specijalizant alergologije i kliničke imunologije, Klinika za internu medicinu, Zavod za reumatologiju i kliničku imunologiju, KBC Rijeka
LUKA VIDOVIĆ (138-146)
dr. med., specijalizant nefrologije, Klinika za unutarnje bolesti, Zavod za nefrologi- ju i dijalizu, KBC Sestre milosrdnice, Zagreb
OZREN VINTER (110, 113)
dr. med., internist, subspecijalist kardiolog, Klinika za bolesti srca i krvnih žila,
KBC Sestre milosrdnice, Zagreb
LUKA VRANIĆ (3, 6, 7, 9)
dr. med., specijalizant interne medicine, gastroenterologije, Klinika za internu medicinu, KBC Rijeka, Rijeka
PAVLE VREBALOV CINDRO (148, 149, 153, 154, 155)
dr. med., specijalizant gastroenterologije, Zavod za gastroenterologiju, Klinika za unutarnje bolesti, Klinički bolnički centar Split
MILAN VRKLJAN (168-179)
prof. dr. sc., dr. med., internist, subspecijalist endokrinolog i dijabetolog, pročelnik Zavoda za endokrinologiju, dijabetes i bolesti metabolizma “Mladen Sekso”, KBC Sestre milosrdnice, Zagreb, Katedra za internu medicinu, Medicinski fakultet Sveučilišta u Zagrebu
MISLAV VRSALOVIĆ (126)
prof. dr. sc., dr. med., internist, subspecijalist kardiolog, Klinika za bolesti srca i krvnih žila, KBC Sestre milosrdnice, Zagreb
JONATAN VUKOVIĆ (147, 150)
doc. dr. sc., dr. med., internist, subspecijalist gastroenterolog, Klinika za internu medicinu, Odjel za upalne bolesti crijeva, Zavod za gastroenterologiju, KBC Split, Medicinski fakultet Sveučilišta u Splitu
TATJANA ZEKIĆ (160, 161, 162)
dr. med., internist, subspecijalist reumatolog, Klinika za internu medicinu,
Zavod za reumatologiju i kliničku imunologiju, KBC Rijeka, Medicinski fakultet Sveučilišta u Rijeci
IVAN ZELJKOVIĆ (116)
dr. sc., dr. med., specijalist kardiolog, Zavod za aritmije, Klinika za bolesti srca i krvnih žila, KBC Sestre milosrdnice, Zagreb
PREDGOVOR
Harrisonovi principi interne medicine (HPIM), vodeći medicinski udžbenik za studente i kliničare, pruža detaljne informacije koje su važne za razumijevanje bioloških i kliničkih vidova kvalitetnog liječenja i skrbi o bolesnicima. Harrisonov priručnik interne medicine ima za cilj ispuniti drugačiju potrebu: Priručnik predstavlja koncizan izvor, bogat činjenicama koji je pri ruci uz bolesnički krevet, a donosi kliničke podatke iz 19. izdanja udžbenika HPIM-a, te sadrži ključne podatke o dijagnostici, kliničkoj slici i liječenju glavnih bolesti s kojima će se liječnici jamačno sresti u svojoj medicinskoj praksi.
Prvi priručnik objavljen 1988. godine, Priručnik postaje sve korisniji zbog brzog širenja medicinskog znanja i sve većih vremenskih ograničenja povezanih s teškim obvezama liječenja bolesnika u modernom zdravstvu. Popularnost i vrijednost Priručnika odražava njegov skraćeni format, što se pokazalo izuzetno korisnim za početnu dijagnostiku i liječenje u vremenski ograničenim kliničkim situacijama. Konkretni, cjeloviti format knjige omogućuje liječnicima/studentima da brzo pronađu i iskoriste informacije. Uz to, brojne tablice i grafikoni olakšavaju donošenje odluka u presudnom trenutku.
Priručnik je napisan tako da omogućava jednostavno pronalaženje cjelovitog teksta u 19. izdanju HPIM-a na koji upućuje, a Urednici preporučuju i korištenje kom- pletnog Udžbenika—ili Harrisona na internetu (on Une)—čim je to moguće. Iako nije zamjena za dubinsku analizu kliničkih problema, Priručnik služi kao odličan izvor informativnih sažetaka koji će biti korisni „na licu mjesta“ i koji će liječnika/ studenta pripremiti za kasniju dublju analizu kroz opsežnije čitanje. Kao i prethodna izdanja, i ovo je posljednje izdanje Priručnika namijenjeno praćenju kontinuiranog razvoja i napretka interne medicine. U tu svrhu, svako poglavlje iz prethodnog izdanja pomno je pregledano i ažurirano, uz znatne revizije i nova poglavlja. Novo, 19. izdanje Priručnika dostupno je u tiskanom i u prijenosnom formatu za pametni telefon i tablet.
Urednici
PREDGOVOR ČETVRTOM HRVATSKOM IZDANJU
Cijenjene kolegice i kolege,
Četvrto hrvatsko (devetnaesto američko), obnovljeno izdanje Harrisonova Priručnika interne medicine donosi brojne novosti. Dosadašnja tri hrvatska izdanja vrlo su brzo rasprodana. Od tada imamo svakodnevne zahtjeve da «iskopamo» odnekud još samo jedan primjerak tzv. «Malog Harrisona». To je najbolji pokazatelj kolika je potreba naših studenata i liječnika za ovakvom vrijednom i čuvenom knjigom.
Za ovo novo izdanje kažu da je najbolje ikada napravljeno. Tomu u prilog ide činjenica da Priručnik obiluje novim preglednim grafikonima, tablicama i algoritmima koji omogućavaju brz uvid u etiologiju i epidemiologiju bolesti, patofiziologiju, kliničku sliku, diferencijalnu dijagnozu, fizikalne i laboratorijske nalaze te najnovije liječenje. Tu su navedene i koncizne praktične smjernice za niz stanja, sadržaj su pregledali eminentni stručnjaci držeći se visokih kriterija, posebna je pažnja obraćena kriterijima hospitalizacije (budući da ta procjena uvijek može biti doslovno pitanje života i smrti), važnim internističkim postupcima, intenzivnom liječenju te je istaknuta važnost radioloških pretraga.
Što se tehničkih i grafičkih pojedinosti tiče, radi bolje preglednosti knjiga je tiskana u boji. Elektonsko izdanje predstavlja novi iskorak u tehnološkom pogledu jer korisnicima omogućava pristup sadržaju u svakom trenutku preko svih poznatih elektronskih uređaja (stolno računalo, tablet, mobitel). To „dvostruko izdanje“ (papirnato + elektronsko) predstavlja novi standard u hrvatskom medicinskom izdavaštvu. Elektronska platforma nam omogućava stalno uređivanje sadržaja i prećenje promjena u skladu s originalnim izdanjem.
I na kraju, u nas rašireno mišljenje kako “staro” izdanje može još uvijek “dobro poslužiti” pa nije potrebno baš svaki puta pribavljati novo, nalaže iznošenje suprotnog stava kako je pribavljanje svakog novog izdanja zapravo nužno. Navedeno motrište valja pojasniti. Prvo spomenuta razmišljanja su pogubna za jednog liječnika ili studenta medicine, jer zatomljuju želju za praćenjem obimnih i suštinski važnih novosti u svim segmentima medicinske znanost. “Metamorfoza” Harrisonova Priručnika interne medicine može se najbolje razumjeti ako se usporedi s evolucijom života na Zemlji. Niz malih, naoko beznačajnih ili tek malo značajnih promjena u svim organskim sustavima (svim specijalističkim i subspecijalističkim segmentima medicinske znanosti) u konačnici neminovno dovodi do bitnih promjena. Kako bi te promjene razumjeli i kako nam ne bi promakle, valja ih stalno pratiti. Osim toga, treba nanovo istaknuti kako je današnje vrijeme doba investiranja u edukaciju i znanje, jer su zahtjevi pri obavljanju medicinske prakse svakim danom sve veći. Medicinske su knjige skup činjenica koje pri svakom novom čitanju daju drugačiji pogled na promatrani problem. Kako je već naglašeno, sitne promjene su zapravo bitne. Zabilježiti i istaknuti sve promjene, upravo je to cilj svakog novog izdanja Harrisonova Priručnika interne medicine. Zato je Priručnik sve bolji i svaki put pruža više.
Četvrto hrvatsko izdanje Harrisonova Priručnika predstavlja nastavak 1997. godine započetog edukacijskog programa koji se oslanja na višegodišnje vrhunsko iskustvo američkog izdavača, te u suradnji s njim daruje našim studentima medicine, specijalizantima, liječnicima i specijalistima, isključivo najbolje ili ključne publikacije korištene diljem svijeta.
Posebno treba istaknuti kako je stručni tim liječnika-prevodilaca dodatno ojačan. Novi članovi Uredničkog odbora (Davor Štimac, Diana Delić-Brkljačić, Karmela Altabas, Milan Vrkljan, Srđan Novak, Hrvoje Budinčević) sa suradnicima dali su dodatnu stručnu snagu i polet ustaljenoj momčadi (Ante Tonkić, Sanda Sardelić, Željko Ivančević) te značajno doprinijeli kvalitetnom pomaku nabolje.
Poštovane kolegice i kolege još jednom upućujem veliku zahvalnost (koja se i ne može dovoljno istaknuti) svim svojim suradnicima koji su samoprijegornim radom omogućili ostvarenje novog “"Harrisonova Priručnika” na materinjem jeziku i naglašavam dalekosežan značaj ovoga poduhvata.
Znam kako se svi mi u ovom trenutku osjećamo nagrađenima, jer je plod našega rada pred Vama. Drage kolegice i kolege predanim korištenjem ovog ponuđenog “svakodnevnog oruđa” ispunit ćemo zahtjeve našeg odgovornog i teškog, ali humanog poziva.
Željko Ivančević Glavni urednik
ZAHVALE
Urednici i McGraw-Hill žele se zahvaliti svom uredništvu, čiji su rad i strpljenje omogućili pravovremeni izlazak ovog izdanja:
Iz ureda uredništva: Patricia Duffey; Gregory K. Folkers; dr.med. Andrew Josephson, dr.med. H. Clifford Lane; dr.med. Carol A. Langford; Julie B. McCoy; Anita Ortiz; dr.med. Elizabeth Robbins; Marie E. Scurti; i Stephanie Tribuna.
Iz McGraw-Hilla: James F. Shanahan, Kim J. Davis i Catherine H. Saggese. Urednici također žele zahvaliti suradnicima u prethodnim izdanjima ovog Priručnika, čiji je rad bio osnova za mnoga poglavlja ovog izdanja: dr.med. Tamar F. Barlam; dr.med. Gerhard P. Baumann, dr.med. Eugene Braunwald; dr.med. Punit Chadha; dr.med. Joseph B. Martin, dr.sc. Michael Sneller, dr.med.; dr.med. Kenneth Tyler, dr.med. Sophia Vinogradov; i dr.med. Jean Wilson.
Urednici hrvatskog izdanja i tvrtka Placebo d.o.o. žele se zahvaliti svom uredništvu, pomoćnim urednicima i svim suradnicima, čiji su rad i strpljenje omogućili pravovremeni izlazak ovog izdanja:
Iz ureda uredništva: Željko Ivančević, Ante Tonkić, Davor Štimac, Milan Vrkljan, Diana Delić-Brkljačić, Karmela Altabas, Srđan Novak i Hrvoje Budinčević.
Iz tvrtke Placebo d.o.o.: Snježana Ivančević. Velike zasluge idu i Zoe Tzanev iz McGraw-Hilla jer je omogućila ovaj projekt.
Urednici također žele zahvaliti suradnicima u prethodnim izdanjima ovog Priručnika, čiji je rad bio osnova za mnoga poglavlja ovog izdanja: prof. dr. Zvonko Rumboldt, prof. dr. Mijo Bergovec, akademik Vlatko Silobrčić.